Datat 27 shkurt, 18 mars dhe 21 tetor ishin kyçe gjatë vitit 2023 në vorbullën e politikës kosovare, të quajtur Asociacion.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq, më 27 shkurt 2023, në Bruksel, u dakorduan për propozimin evropian për normalizimin e raporteve në mes të Kosovës dhe Serbisë, siç do të njihej pastaj si ”Marrëveshja Bazë”.
Dokumentit me 11 nene të dakorduar në Bruksel, iu shtua një Aneks i zbatimit, pas diskutimeve të stërzgjatura në Ohër.
E ky Aneks thekson nenin 7 të Marrëveshjes Bazë.
“Për të zbatuar Nenin 7, Kosova i nis menjëherë negociatat brenda dialogut të lehtësuar nga BE-ja mbi arritjen e marrëveshjeve specifike dhe garancive, për të siguruar nivel të përshtatshëm vetëmenaxhimi për komunitetin serb në Kosovë, në përshtatshmëri me marrëveshjet e dialogut siç janë përcaktuar nga lehtësuesi i BE-së”.
“Vetëmenaxhimi”, për shumëkë nënkuptonte më shumë se Asociacion.
“Nuk do të doja, por frikësohem që Kurti po themelon diçka edhe më të keqe sesa ai Asociacion që është paraparë në marrëveshjen e vitit 2013, sepse kjo me vetëmenaxhim është më shumë sesa Asociacion”, thoshte ish-kryeministri, Isa Mustafa, në një intervistë në “Debat Plus”.
Edhe për ish-kryenegociatorin, Avni Arfi, vetëmenaxhimi është më i rrezikshëm sesa marrëveshjet e mëparshme.
“Normalisht, vetëmenaxhimin e shoh më të rrezikshëm sesa që ka ekzistuar, sepse përderisa në marrëveshjet e mëparshme ekzistonin disa kontura sesi mund të zhvillohej Asociacioni, ndërsa, këtu nuk ka kontura. Qeveria nuk është përgjegjëse për krijimin e Asociacionit, por e bën përgjegjëse për kualitetin e saj”, kishte deklaruar Arifi në emisionin “FIVE”.
Nga pushteti kundërshtonin këto kritika, duke theksuar se vetëmenaxhimi nuk është dhe nuk nënkupton (themelimin) e Asociacionit.
“Kjo nuk nënkupton themelimin e Asociacionit, sepse nuk dihet si do të duket, struktura të vetëmnenaxhimit të komunitetit serb në Kosovë. Ne tani e zbatojmë marrëveshjen bazike dhe aneksin implementues, nuk zbatojmë qëndrimet e politikanëve në Bruksel apo gjetkë jashtë Kosovës”, thoshte në prill të 2023-tës, zëvendëskryeministri i Kosovës, Besnik Bislimi.
Muaj më vonë, me plot kritika të shumta pozitë – opozitë se kush është fajtori për Asociacionin, Qeverisë së Kosovës dhe asaj serbe u prezantohet një draft-statut i Asociacionit nga përfaqësuesit e Bashkimit Evropian, të Shteteve të Bashkuara, të Francës, të Gjermanisë dhe të Italisë.
Pas kërkesave të shumta të faktorit ndërkombëtar se Qeveria duhet ta themelojë Asociacionin në bazë të draft-statutit të propozuar nga BE-ja, kryeministri Albin Kurti ka thënë se BE-ja dhe presidenti serb Vuçiq e kanë humbur shansin më 26 tetor në Bruksel, kur ai ishte i gatshëm ta nënshkruajë Asociacionin, ndërsa Vuçiq jo.
Për këtë draft-statut kanë shprehur shqetësimet opozita dhe njohës të çështjeve politike.
Sipas tyre, Asociacioni mund ta kërcënojë funksionalitetin e brendshëm të shtetit, ashtu siç është rasti i Republikës Srpska në Bosnje dhe Hercegovinë.
Kosova dhe Serbia kanë arritur marrëveshje për Asociacionin më 2013 dhe më pas më 2015 mbi parimet për themelimin e tij.
Kështu duke parë zhvillimet që solli dialogu dhe draft-statuti i Asociacionit, viti 2023 do të përmendet si viti i Asociacionit.