Një ekspozitë e re e piktorit holandez, Johannes Vermeer është gjithmonë një ngjarje në botën e artit, e tillë është joshja e qëndrueshme e artistit holandez të shekullit të 17-të.
Por, vizitorët në një shfaqje aktuale kushtuar piktorit do të zbulojnë se vetëm gjysma e gjashtë veprave të ekspozuara janë krijuar nga duart e vetë Vermeer.
Pak para se ekspozita “Vermeer’s Secrets” të hapej në Galerinë Kombëtare të Artit në Uashington DC, muzeu zbuloi se një vepër në koleksionin e tyre që më parë i atribuohej artistit, Vajza me flaut, nuk ishte prej tij.
“Për vite ka pasur një pikëpyetje mbi të”, ka thënë kuratorja Betsy Wieseman. Supozimi ishte se Vermeer filloi pikturën, por ajo u mbarua nga dikush tjetër.
Megjithatë, kërkimet shkencore të ndërmarra kur muzeu u mbyll gjatë pandemisë treguan se nuk kishte asgjë në shtresat e poshtme të pikturës që të ishte më e aftë se çdo gjë në krye.
“Në çdo fazë të pikturës kishte një lloj keqkuptimi nga ana e artistit, nëse ishte grimca e imët e pigmenteve apo përmasat e duhura të materialeve për t’u përdorur, që krijoi disa defekte të qenësishme,” ka thënë Wieseman për BBC Culture.
Piktura ka të ngjarë të jetë bërë nga një bashkëpunëtor i Vermeer-it, dikush që ka punuar ngushtë me artistin – por nuk ishte plotësisht në gjendje të përputhej me teknikën e tij.
“Është një prodhim i ndershëm, i bërë nga dikush që përpiqet të imitojë një artist të caktuar, por nuk ka asnjë qëllim për të mashtruar,” thotë Wieseman. Sipas saj, nuk është falsifikim, ky nuk është rasti me dy piktura të tjera të përfshira në ekspozitë.
Duke parë “The smiling Girl” dhe “The Lacemaker” tani, është e vështirë të imagjinohet sesi mjeshtri holandez i ka kaluar ndonjëherë figurat e ashpra, të sikletshme dhe furçat e rënda.
Vermeer, i famshëm për përdorimin e tij të shkëlqyeshëm të dritës dhe ngjyrës, që u jepte subjekteve të tij një shkëlqim të veçantë, me siguri do të ishte i tmerruar të lidhej me ta.
Por kur ata erdhën në treg në vitet 1920, ata shkaktuan një stuhi eksitimi mes koleksionistëve – veçanërisht Andrew Mellon, i cili i rrëmbeu ato, përpara se t’i dhuronte Galeria Kombëtare e Arteve (NGA), në vitin 1937.
Ata vareshin pranë kryeveprave të tjera evropiane të galerisë, por dyshimet u rritën shpejt në lidhje me autenticitetin e tyre – dhe në vitet 1970, kërkimet shkencore konfirmuan se pikturat përdorën materiale që nuk ekzistonin në shekullin e 17-të.
Punimet mendohet të jenë nga Theodorus van Wijngaarden, një piktor, restaurator dhe tregtar holandez, dhe mik i “falsifikuesit tashmë famëkeq” të Vermeer, Han Van Meegeren.
Pse ata janë kthyer në pozicionin kryesor në muret e galerisë tani?
“Meqenëse kemi përcaktuar se kjo pikturë “Girl with a Flute ” nuk ishte nga Vermeer, një nga pyetjet e para që njerëzit kanë është: “Epo, a është false? A është një falsifikim?”, thotë Wieseman.
“Jo, kthehu dhe shiko disa falsifikime në murin përballë, dhe ne do t’ju kalojmë nëpër disa nga dallimet.”
Kjo temë ka një interes të veçantë për Wieseman. Në vitin 2010, ndërsa punonte në Galerinë Kombëtare në Londër, ajo bashkë-kuroi një ekspozitë të quajtur Close Examination: Fakes, Mistakes and Discoveries.
“Ata janë dokumente magjepsëse për historinë e shijes dhe të artistëve të caktuar dhe rrjedhën dhe popullaritetin e tyre. Unë jam gjithashtu i magjepsur nga truket që përdor një falsifikator, mënyrat që ata shpikin për ta bërë falsifikimin e tyre të duket si diçka e vjetër shekullore”.
Në qendër të vëmendjes
Galeria Kombëtare e Arteve nuk është e vetmja galeri që zgjedh të ekspozojë vepra arti të rreme.
Aktualisht në Muzeun e Artit Taft në Cincinnati, Ohio është një ekspozitë e quajtur Fakes, Falsies and Followers, një koleksion pikturash dhe veprash të artit dekorativ që nuk janë ashtu siç duken në fillim.
“Disa nga këto vepra kanë qenë në ruajtje për tre dekada ose më shumë, dhe ne menduam se do të ishte interesante t’i nxirrnim dhe t’i tregonim historitë e tyre,” ka thënë kuratorja Tamera Lenz Muente për BBC Culture.
Ekspozita përfshin piktura që dikur besohej se ishin nga Rembrandt van Rijn, John Constable dhe Francisco Goya. Disa vepra u shfaqën deri në vitin 2004, thotë Muente, dhe jo të gjitha janë falsifikime të qëllimshme nga vetë artisti.
Në fillim të këtij viti, FBI sekuestroi 25 piktura “të supozuara se ishin të artistit Jean-Michel Basquiat” që ishin ekspozuar në Muzeun e Artit në Orlando. Dyshimet u ngritën kur u zbulua se një nga pikturat ishte pikturuar në një kuti transporti të Fed Ex.
Një ekspert i markës i ka thënë New York Times se shkronja e shtypur në kuti nuk ishte përdorur nga Fed Ex para vitit 1994 – 12 vjet pasi u tha se pikturat u krijuan dhe gjashtë vjet pas vdekjes së Basquiat.
Në qershor, një ekspozitë e planifikuar në Muzeun Kombëtar të Sllovenisë u anulua për shkak të shqetësimeve se disa nga veprat e paraqitura – me sa duket nga Pablo Picasso, Vincent van Gogh dhe Henri Matisse – mund të jenë falsifikime.
Në vitin 2018, Muzeu Terrus në Elne, Franca Jugore – kushtuar veprave të piktorit Étienne Terru – zbuloi se 83 nga 140 pikturat e tij ishin të falsifikuara.
Një dokumentar i Netflix i vitit 2020, Made You Look: A True Story About Fake Art , ishte një rrëfim tërheqës i skandalit më të madh të artit të kohëve të fundit, në të cilin galeria prestigjioze Knoedler e Nju Jorkut u akuzua për shitjen e falsifikimeve me vlerë 80 milionë dollarë, përfshirë vepra që pretendonin të jetë nga Mark Rothko dhe Jackson Pollock. Pikturat doli të ishin vepër e një njeriu, Pei Shen Qian, i cili i krijoi ato në garazhin e tij në Queen’s.
Tre metoda përdoren për të vlerësuar vërtetësinë e një pikture – prejardhja e saj (dokumentet që detajojnë historinë e saj të pronësisë), njohja (mendimi i ekspertit) dhe analiza teknike. E fundit nga këto, veçanërisht, mund të sigurojë disa momente bindëse “gotë” – në rastin Knoedler, testet mjeko-ligjore në një pikturë të supozuar të Jackson Pollock, pa titull 1950, treguan një bojë të verdhë që nuk ishte e disponueshme deri në vitin 1970.