Tregimet e kompjuterit do të ndryshojnë rrjedhën e historisë njerëzore, ka thënë historiani dhe filozofi Yuval Noah Harari, që sipas tij inteligjenca artificiale e ka hakuar sistemin operativ të qytetërimit njerëzor.
Frika nga inteligjenca artificiale (AI) e ka ndjekur njerëzimin që nga fillimi i epokës së kompjuterit. Deri më tani, këto frika janë fokusuar në makinat që përdorin mjete fizike për të vrarë, skllavëruar ose zëvendësuar njerëzit. Por në dy vitet e fundit, janë shfaqur mjete të reja të inteligjencës artificiale që kërcënojnë mbijetesën e qytetërimit njerëzor nga një drejtim i papritur. Inteligjenca artificiale ka fituar disa aftësi të jashtëzakonshme për të manipuluar dhe krijuar gjuhën, qofshin fjalë, tinguj apo imazhe. Në këtë mënyrë ai ka hakuar sistemin operativ të kulturës sonë.
Gjuha është lënda nga e cila përbëhet pothuajse i gjithë qytetërimi njerëzor. Të drejtat e njeriut, për shembull, nuk janë të shkruara në ADN-në tonë. Përkundrazi, ato janë artefakte kulturore që ne i krijuam duke treguar histori dhe duke shkruar ligje. Zotat nuk janë realitete fizike. Përkundrazi, ato janë artefakte kulturore që ne i krijuam duke shpikur mite dhe duke shkruar shkrime “të shenjta”.
Paraja, gjithashtu, është një artefakt kulturor. Kartëmonedhat janë thjesht copa letre shumëngjyrëshe dhe aktualisht më shumë se 90% e parave nuk janë as një kartëmonedhë – janë vetëm informacione dixhitale në kompjuterë. Ajo që i jep vlerë parasë janë historitë që na tregohen për të, bankierët, ministrat e financave dhe gurutë e kriptomonedhave. Sam Bankman-Fried, Elizabeth Holmes dhe Bernie Madoff nuk ishin veçanërisht të mirë në krijimin e vlerave reale, por ata ishin të gjithë tregimtarë jashtëzakonisht të aftë.
Çfarë do të ndodhte kur një inteligjencë jo-njerëzore bëhet më e mirë se njeriu mesatar në tregimin e historive, kompozimin e melodive, vizatimin e figurave dhe shkrimin e ligjeve dhe shkrimeve të shenjta? Kur njerëzit mendojnë për Chatgpt dhe mjete të tjera të reja të AI-së, ata shpesh tërhiqen nga shembuj si fëmijët e shkollave që përdorin AI-në për të shkruar esetë e tyre. Çfarë do të ndodhë me sistemin shkollor kur fëmijët ta bëjnë këtë? Por, kjo lloj pyetje e humbet pamjen e madhe. Harrojini esetë e shkollës. Mendoni për garën e ardhshme presidenciale në SHBA në vitin 2024 dhe përpiquni të imagjinoni ndikimin e mjeteve të AI-së që mund të ndërtohen për të prodhuar në masë përmbajtje politike, lajme të rreme dhe shkrime “të shenjta” për sektet e reja.
Vitet e fundit “sekti” qAnon është mbledhur rreth mesazheve anonime në internet të njohura si “q drops”. Ndjekësit mblodhën, adhuruan dhe interpretuan këto q-pika si tekste të shenjta. Përderisa, me sa dimë, të gjitha pikat e mëparshme q u përpiluan nga njerëzit dhe robotët, thjesht ndihmuan në përhapjen e tyre, në të ardhmen mund të shohim sektet e para në histori, tekstet e shenjta të cilat janë shkruar nga një inteligjencë jo-njerëzore. Fetë gjatë historisë kanë pretenduar një burim jo-njerëzor për librat e tyre të shenjtë. Së shpejti kjo mund të bëhet realitet.
Në një nivel më të zakonshëm, së shpejti mund ta gjejmë veten duke pasur diskutime të gjata në internet për abortin, ndryshimin e klimës ose pushtimin rus të Ukrainës me entitete që ne mendojmë se janë njerëzore – por në fakt janë inteligjencë artificiale. Problemi ynë është se, është krejtësisht e kotë që ne të shpenzojmë kohë duke u përpjekur të ndryshojmë pikëpamjet e deklaruara të një roboti AI, kur AI mund të rregullojë mesazhet e tij aq saktë sa të ketë një shans të mirë për të ndikuar tek ne.
Nëpërmjet zotërimit të gjuhës, ajo madje mund të krijonte marrëdhënie intime me njerëzit dhe të përdorte fuqinë e intimitetit për të ndryshuar opinionet dhe botëkuptimet tona. Edhe pse nuk ka asnjë tregues se AI ka ndonjë ndërgjegje apo emocione, për të kultivuar intimitet të rremë me njerëzit, mjafton që AI t’i bëjë ata të ndihen të lidhur emocionalisht me të. Në qershor 2022, inxhinieri i Google, Blake Lemoine, pretendoi publikisht se chatboti i AI-së, Lamda, me të cilin po punonte, ishte bërë i ndjeshëm. Pretendimi i diskutueshëm i kushtoi atij me vendin e punës. Gjëja më interesante në këtë episod nuk ishte pretendimi i Lemoine, i cili ishte shumë i rremë. Në vend të kësaj, ishte gatishmëria e tij për të rrezikuar punën e tij fitimprurëse për hir të chatbotit të AI-së. Nëse AI mund të ndikojë tek njerëzit që të rrezikojnë punën e tyre për të, çfarë tjetër mund t’i motivojë ata të bëjnë?
Në një betejë politike për “mendjet dhe zemrat” [fq. kur dominimi nuk kërkohet nga përdorimi i pushtetit, por nëpërmjet thirrjeve emocionale ose intelektuale], intimiteti është arma më efektive dhe sapo ka fituar aftësinë për të prodhuar në masë marrëdhënie intime me miliona njerëz. Të gjithë e dimë se në dekadën e fundit mediat sociale janë kthyer në një fushë beteje për të kontrolluar vëmendjen e njerëzve. Me gjeneratën e re të inteligjencës artificiale, fronti i betejës po kalon nga vëmendja në intimitet. Çfarë do të ndodhë me shoqërinë njerëzore dhe psikologjinë kur një AI konkurron me një AI tjetër në një betejë duke shtrirë marrëdhënie intime me ne, të cilat më pas mund të përdoren për të na bindur të votojmë për politikanë të caktuar ose të blejmë produkte të caktuara?
Edhe pa krijuar “familjaritet të rremë”, mjetet e reja të AI-së do të kishin një ndikim të madh në opinionet dhe botëkuptimet tona. Njerëzit mund të shkojnë aq larg sa të përdorin një këshilltar të vetëm të AI-së si një orakull të gjithëdijshëm. Nuk është çudi që Google është tmerruar. Pse mund të kërkoj kur mund të pyes orakullin? Industritë e lajmeve dhe reklamave gjithashtu duhet të tmerrohen. Pse të lexoj një gazetë kur thjesht mund t’i kërkoj fallxhores të marrë lajmet më të fundit? Dhe çfarë kuptimi kanë reklamat kur thjesht mund t’i kërkoj fallxhores të më thotë se çfarë të blej?
Dhe edhe këta skenarë nuk e kapin në të vërtetë pamjen e madhe. Ajo për të cilën po flasim është potencialisht fundi i historisë njerëzore. Jo fundi i historisë, vetëm fundi i pjesës së saj të dominuar nga njerëzit. Historia është ndërveprimi midis biologjisë dhe kulturës. Midis nevojave dhe dëshirave tona biologjike për gjëra të tilla si ushqimi dhe seksi, dhe krijimet tona kulturore si fetë dhe ligjet. Historia është procesi përmes të cilit ligjet dhe fetë i japin formë ushqimit dhe seksit.
Çfarë do të ndodhë me rrjedhën e historisë kur [inteligjenca artificiale] të marrë përsipër qytetërimin dhe të fillojë të prodhojë histori, melodi, ligje dhe fe? Mjetet e mëparshme si shtypshkronja dhe radio ndihmuan në përhapjen e ideve kulturore njerëzore, por ato kurrë nuk krijuan idetë e tyre të reja kulturore. Inteligjenca artificiale është diçka thelbësisht e ndryshme. Mund të krijojë ide krejtësisht të reja, kulturë krejtësisht të re.
Në fillim, AI ka të ngjarë të imitojë modelet njerëzore me të cilat është trajnuar në fillimet e saj. Por me çdo vit që kalon, kultura e AI-së do të shkojë me guxim atje ku asnjë njeri nuk ka shkuar më parë [SS. slogan nga seriali Star Trek]. Për mijëvjeçarë qeniet njerëzore kanë jetuar në ëndrrat e njerëzve të tjerë. Në dekadat e ardhshme ne mund ta gjejmë veten duke jetuar në ëndrrat e një inteligjence jashtëtokësore.
Frika nga inteligjenca artificiale e ka përndjekur njerëzimin vetëm në dekadat e fundit. Por, për mijëra vjet njerëzit janë përndjekur nga një frikë shumë më e thellë. Ne e kemi njohur gjithmonë fuqinë e narrativave dhe imazheve për të manipuluar mendjet tona dhe për të krijuar iluzione. Rrjedhimisht, që nga kohërat e lashta njerëzit kanë frikë se mos ngeceshin në një botë iluzionesh.