E rritur në Iranin Jugor dhe Kaliforninë Jugore, pata kënaqësinë të kisha një baba që i pëlqente të tregonte histori për fëmijërinë e tij në Iran. Shumica e tregimeve të tij ishin qesharake, por kishte një që e sillte gjithmonë në prag të lotëve.
Sigurisht, ai kurrë nuk qau; ai gjithmonë e ndryshonte temën pikërisht në pikën e thyerjes. Ishte historia e motrës së tij më të madhe, Sedigeh, motrës më të zgjuar në familjen e tyre të madhe. Për shkak se ishte vajzë, ajo u martua në moshën 16-vjeçare, gjë që nuk ishte e pazakontë për shoqërinë iraniane në vitet 1930. Me gjithë kuriozitetin e saj intelektual, ajo kurrë nuk pati mundësi të mbaronte shkollën. Babai më bëri të qartë se ai e konsideronte këtë si një krim.
Halla ime Sedigeh, tani 99 vjeçe dhe e verbër, e shfrytëzoi sa më shumë jetën e saj, rriti katër djem të suksesshëm që u martuan me gra të forta dhe rritën fëmijë të suksesshëm. Sado që ajo e shijonte familjen e saj, ne të tjerët pyesnim se çfarë mund të kishte bërë me jetën e saj nëse do t’i jepej liria për të përparuar si vëllezërit e saj, të cilët të gjithë u bënë mjekë ose inxhinierë. Por edhe tezja ime Sedigeh, me të gjitha kufizimet e detyruara mbi të, si e re nuk duhej të mbante hixhab, mbulesa e kokës që u bë e detyrueshme nga Udhëheqësi Suprem Ayatollah Khomeini pas revolucionit islamik të vitit 1979.
Hixhabi nuk ka qenë gjithmonë pjesë e kulturës iraniane. Fotografitë e Teheranit në vitet 1960 dhe 1970 tregojnë gra të veshura me fustane të frymëzuara nga Jackie Kennedy, mëngë të shkurtra dhe minifunde. Por më e rëndësishme se liria e tyre për t’u veshur ashtu siç dëshironin, brezi i Sedigeh dëshmoi rritjen e grave në të gjithë shoqërinë iraniane, në drejtësi, arsim dhe mjekësi, për të përmendur disa fusha.
Në të njëjtën kohë, kishte shumë gra iraniane, si shumë sot, që mbanin me dëshirë hixhabin, apo edhe çadorin, i cili mbulon të gjithë trupin, por jo fytyrën. Kjo ishte zgjedhja e tyre. Pasi hixhabi u bë i mandatuar nga qeveria, ai nuk buronte më vetëm nga besimi fetar. Ajo u bë një simbol i një të drejte themelore të njeriut që ishte hequr. Në Iran, dënimi i vendosur ndaj grave që kundërshtojnë ligjet e hixhabit përfshin arrestimin, fshikullimin ose dënimin me burg.
Gratë iraniane sot rrezikojnë të burgosen dhe më keq për një kërkesë të paimagjinueshme të thjeshtë: lirinë për të dalë jashtë shtëpisë pa mbulesë koke.
Ne të gjithë e dimë se Mahsa Amini, gruaja 22-vjeçare iraniane që vdiq pasi policia morale e Iranit e ndaloi atë për veshjen e hixhabit në një mënyrë “të pahijshme”, nuk vdiq nga një atak në zemër. Që nga funerali i Amini më 17 shtator, demonstratat, të udhëhequra kryesisht nga gratë, kanë shpërthyernë qytete anembanë Iranit. Ankesat e tyre nuk kufizohen vetëm në ligjet që diktojnë se si të vishen.
Protestuesit po kërkojnë liri nga të gjitha kufizimet mbytëse të vendosura nga udhëheqja klerikale e vendit të tyre. Këto demonstrata janë të ndryshme nga kryengritjet e mëparshme, të cilat të gjitha janë shtypur dhunshëm nga regjimi. Tezja ime Sedigeh, e verbër, por ende e menqur, më tha: “Kur isha e re, nuk e kisha idenë se jeta ishte ndryshe diku tjetër. Ky brez e di se meriton më shumë; duan atë që unë nuk e kisha. Unë e dua këtë edhe për ta.”
Jam i sigurt se po të mundej, tezja ime Sedigeh do të protestonte me ta tani.
Kur gratë janë të shtypura, askush nuk fiton. Irani sot është plot me gra të arsimuara, të afta që janë ngritur në krye të fushave të tyre dhe trupat e të cilave, në mënyrë paradoksale, rregullohen nga qeveria. Pavarësisht arsimimit apo kontributit të tyre në shoqëri, jashtë shtëpive të tyre, çdo grua në Iran është në mëshirën e policisë së moralit. Kjo është fyese, dërrmuese dhe jo e qëndrueshme.
Këto gra të guximshme dhe të vendosura që marshojnë në rrugë duan shansin për të jetuar të papenguar dhe për të rifituar të drejtat e marra nga një qeveri që i trajton ato si qytetare të dorës së dytë. Niveli i tyre i vendosmërisë, uria e tyre, mund të çojë në gjëra të mëdha. Nuk kam asnjë dyshim se grave iraniane, nëse u jepet mundësia për t’u bërë plotësisht ato që duhet të jenë, mund të japin një kontribut edhe më të madh në shoqëri që do të përfitonte të gjithë iranianët. Në vend të kësaj, ata kërkojnë që të mos vriten për shfaqjen e flokëve të tyre.
Si arriti Irani këtu? Unë qaj për tezen time Sedigeh, e cila dëshmoi ngritjen e grave në shoqërinë iraniane, vetëm për të parë përparimin e tyre të fshirë. Pa ndonjë lloj kompromisi nga ana e qeverisë, Irani do të shkojë drejt trazirave edhe më të mëdha. Gratë nuk mund të jetojnë përgjithmonë nën këto ligje të padrejta. Institucioni klerik i Iranit duhet të pranojë se heqja e kodit islamik të veshjes është një hap i parë i domosdoshëm drejt barazisë më të madhe. Zgjerimi i kësaj të drejte më themelore të njeriut tek gratë nuk është një çështje e ndërlikuar. Çështja e vërtetë është besimi i gabuar se trupat e grave duhet të monitorohen dhe kontrollohen.