Komunat veriore nuk janë të vetmet në të cilat serbët zhvillojnë struktura e institucione paralele.
Jetë paralele zhvillohet edhe në komunat tjera në jug, lirshëm, pa asnjë pengesë nga institucionet e Kosovës.
Në komunat e banuara me shumicë serbe në Rajonin e Anamoravës mësimi ka nisur më 1 shtator. Dallimi i këtyre nxënësve serbë me bashk-moshatarët e tyre shqiptarë është tek përmbajtja e librave. Ato sillen nga Serbia dhe kanë përmbajtje ndryshe
Në komunën e Parteshit, me vetëm 3 fshatra me 18 kilometra katrorë, me 478 banorë, mësimi zhvillohet sipas plan-programit të Serbisë.
Dëshmi e gjallë është ky incizim i bisedës me drejtoreshën e shkollës fillore “Dositej Obradovic”.
Gazetari: Qysh po shkon mësimi?
Drejtoresha: Nuk guxoj me fol për lajm prej Ministrisë (së Arsimit) prej Beogradit, sepse duhet me nënshkru ai (ministri) atje.
Gazetari: Do të thotë shkollat këtu nuk janë me Ministri të Arsimit të Kosovës por të Serbisë? Edhe me program edhe me libra?
Drejtoresha: Po edhe me libra edhe me krejt, krejt.
Gazetari: A keni problemi me i sjellë këtu librat këtu në Kosovë?
Drejtoresha: Unë mundem me të kallxu, por ju nuk guxoni me publiku. Nuk guxoj as unë, më vjen keq por nuk guxoj.
Biseda me drejtoreshën vazhdon edhe më tej, megjithëse insiston se na duhet leje.
Drejtoresha: Nëse doni me realizu reportazhin duhet me e lajmëru ministrinë atje në Mitrovicë.
Gazetari: A ka ndonjë zyrë atje?
Drejtoresha: Po po atje ka zyre, në Mitrovicë?
Gazetari: Do të thotë është zyre e Ministrisë së Arsimit të Serbisë në MItrovicë?
Drejtoresha: Po, po atje.
Në territorin e Kosovës, funksionojnë rreth 102 shkolla të nivelit të ulët dhe të mesëm të arsimit, sipas plan-programit të Serbisë.
Përmbajtja e librave është kritikuar vazhdimisht sidomos për Kosovën, librat e gjeografisë dhe historisë të cilat Kosovën e konsiderojnë pjesë të Serbisë me përmbajtje që përputhet që përkone me vitet e 90-ta.
Njohësit e fushës së Arsimit thonë se institucionet nuk e kanë asnjë pikë kontrolli mbi këto shkolla, të cilat funksionojnë duke e injoruar Republikën e Kosovës.
“Askund në asnjë legjislacion, pra as me Kushtetutë mësinxënia apo mësidhënia me planiprograme dhe kurrikulë të shteteve tjera”, ka deklaruar Rinor Qehaja, Instituti EdGuard.
Institucioni që e ka përgjegjësi fushën e arsimit po hesht për këtë realitet.
Që nga e hëna nga Ministria e Arsimit nuk kanë kthyer përgjigje.
Ata janë pyetur se a kanë kontrolloj ose komunikimi me këto shkolle dhe a bëhet ndonjë kontroll i përmbajtjes së librave që vijnë nga Serbia. Asnjëra nga këto pyetje nuk ka marrë përgjigje nga ky institucion.