Pse TikTok është një kërcënim për demokracinë

Aplikacioni popullor në pronësi kineze po i mundëson Pekinit të mbledhë të dhëna për njerëzit pothuajse kudo. Jo vetëm që platforma të tilla mund të gjurmojnë preferencat dhe vendndodhjen e njerëzve, por ato i japin qeverisë kineze kontrollin mbi një mjet të fuqishëm për formimin e botëkuptimit të njerëzve.

Që nga lansimi në vitin 2016, aplikacioni për ndarjen e videove TikTok është bërë një nga platformat më të njohura të mediave sociale në botë. Në pronësi të firmës kineze të teknologjisë ByteDance, TikTok tejkaloi një miliard përdorues aktivë globalë në vitin 2021.

Por, ndërsa këta përdorues postojnë dhe shikojnë video të shkurtra, prapaskenat TikTok po mbledh me përpikëri të dhëna për to, duke ndjekur preferencat dhe aktivitetet e tyre në internet. Zgjerimi i shpejtë global i firmave kineze të teknologjisë si ByteDance ka krijuar një enigmë rregullatore për vendet në mbarë botën. Nga Australia dhe Japonia në Indi dhe Pakistan në Shtetet e Bashkuara, qeveritë janë përballur me zgjerimin e fushëveprimit të rregulloreve dixhitale të Kinës, të cilat kanë vendosur terrenin për mbledhjen globale të të dhënave të Pekinit. Ndërsa të dhënat përshkojnë kufijtë pa pëlqimin e qartë, privatësia e individëve, organizatave.

Raportet e fundit kanë ngritur shqetësime se firmat kineze të teknologjisë mund të gjurmojnë vendndodhjen e qytetarëve të caktuar, se këto firma nuk janë transparente se kush ka akses në të dhënat e tyre (përfshirë, për shembull, agjencitë qeveritare kineze ) dhe se ndikimi i qeverive të huaja mbi dixhitalin Platformat e komunikimit si TikTok, ku 30 për qind e njerëzve nën moshën tridhjetë vjeç marrin lajmet e tyre, mund të ndikojnë në gjithçka, nga perceptimet për ngjarjet ndërkombëtare deri te zgjedhjet vendase.

TikTok i ka mohuar këto akuza, por nuk i ka hedhur poshtë ato. Për shembull, TikTok pretendon se nuk ka aftësinë për të gjurmuar vendndodhjet e përdoruesve, megjithatë kushtet e tij të shërbimit kërkojnë që përdoruesit të pranojnë pikërisht këtë.

Nën udhëheqësin kinez Xi Jinping, Pekini ka zgjeruar përkufizimin e tij të sigurisë kombëtare dhe ka miratuar rregullore të gjera të të dhënave, duke krijuar kështu një bazë në ligjin kinez për aksesin në sasi të pabesueshme të të dhënave për njerëzit në të gjithë botën. Në vitin 2019, nën drejtimin e Pekinit, qeveria e Hong Kongut propozoi një projekt-ligj që do të lejonte ekstradimin dhe gjykimin e Hongkongerëve në Kinë, duke shkaktuar protesta masive. Si përgjigje, Pekini goditi më fort.

Ligji i Sigurisë Kombëtare i Hong Kongut i vitit 2020 vendosi terrenin për përpjekjet e Pekinit për të kriminalizuar shkeljet e sigurisë kombëtare (përfshirë ato që lidhen me të dhënat e përdoruesve) dhe për t’i mbajtur të gjitha palët përgjegjëse për shkelje kriminale dhe civile, madje edhe ato që ndodhin jashtë Kinës.

Kuadri ekstraterritorial i mbikëqyrjes së sigurisë kombëtare i lejon Pekinit të aksesojë të dhënat e mbledhura nga platformat e teknologjisë kudo. Regjimi CCP po formëson rregulloret globale të të dhënave si duke vendosur standarde kombëtare që drejtojnë firmat kineze që operojnë jashtë vendit dhe nëpërmjet ndikimit të tij në organet shumëpalëshe të vendosjes së standardeve si Organizata Ndërkombëtare për Standardizim.

Ligji i Kinës për sigurinë e të dhënave 2021 lejon qeverinë të kryejë “auditime të sigurisë kombëtare” të të dhënave të korporatave, duke i dhënë Pekinit akses në çdo të dhënë të korporatës të krijuar në Kinë ose nga firmat kineze që operojnë jashtë vendit. Pekini po i vendos rregullat në një mënyrë që do ta lejojë atë të përdorë platforma teknologjike (përfshirë mediat sociale dhe platformat e tregtisë elektronike) për të mbledhur të dhëna globale – një praktikë që unë e quaj “trafikim i të dhënave”, erozioni i sovranitetit përmes tregtisë dixhitale të mallra dhe shërbime – për qëllime të “sigurisë kombëtare”, një term të cilin qeveria kineze ka zgjedhur ta mbajë të paqartë në ligjet për mbrojtjen e të dhënave. Në të vërtetë, sot në Kinë, “siguria kombëtare” përfshin pothuajse gjithçka.

Ndërhyrjet dixhitale të Pekinit

Rruga Dixhitale e Mëndafshit e Kinës (ana e teknologjisë së Iniciativës Brez dhe Rrugë), e shoqëruar me zgjerimin global të firmave të teknologjisë kineze, i lejon regjimit CCP të aksesojë të dhënat e njerëzve kudo. Rruga Dixhitale e Mëndafshit dhe përpjekje të tjera transnacionale nxisin investimet teknologjike në vende jo vetëm me infrastrukturë të dobët teknologjike, por edhe me modele të dobëta qeverisjeje.

Siç shkruan Matthew Erie dhe Thomas Streinznë vitin 2021, një dinamikë “shtytje-tërheqje” – një kombinim i shtytjes së Kinës për sovranitetin e të dhënave dhe kërkesës për investime kineze – formëson aftësinë e Pekinit për të qeverisur platformat dixhitale jashtë vendit: Kina financon ose ndërton infrastrukturë dixhitale në tregjet në zhvillim dhe firmat kineze ofrojnë shërbime teknologjike , ndërkohë që shteti kinez ruan kontrollin mbi të dhënat e përdoruesve përmes rregulloreve ekstraterritoriale që Kina u imponon atyre vendeve.

Ndërsa Pekini vazhdon të krijojë një rrjet gjithnjë e më të gjerë për mbledhjen e të dhënave të përdoruesve, ai përfiton nga aplikacionet në pronësi kineze që janë transnacionale në shtrirje dhe shkallë, si TikTok i ByteDance, WeChat i Tencent dhe AliPay i Alibaba. Pekini ka promovuar qëllimisht rritjen e sektorit të teknologjisë së Kinës përmes planeve të investimeve të udhëhequra nga shteti.

Qeveria kineze ka prioritet të bëhet e vetë-mjaftueshme në sektorin e teknologjisë, si dhe të rrisë ndikimin e saj globalisht, përmes kornizave të politikave të tilla si “komuniteti i fatit të përbashkët “të Xi dhe “Iniciativa Globale e Sigurisë”. Si rezultat, mjetet kineze të mbledhjes së të dhënave dhe praktikat e mbikëqyrjes së të dhënave po bëhen mjetet dhe praktikat de facto ndërkombëtare.

Brenda vendit, qeveria kineze mbështetet shumë në mjetet dixhitale për qeverisjen, ofrimin e shërbimeve dhe sigurinë e brendshme, dhe rregulloret e saj ofrojnë një model global për qeverisjen e të dhënave qytetare të udhëhequr nga Kina. Shpesh i përshkruar kolektivisht si “sistemi i kredisë sociale”, ky model qeverisjeje përfshin një rrjet mjetesh financiare, praktika të menaxhimit të qytetit inteligjent dhe aplikacione të mbikëqyrjes qytetare.

Për shembull, Pekini filloi të ashtuquajturat kode shëndetësore (jiankangma) – në thelb kodet QR të lidhura me të dhënat e qytetarëve dhe të menaxhuara përmes WeChat – për t’iu përgjigjur pandemisë. Jiankangma u krijua për të gjurmuar shëndetin dhe lëvizjen e popullsisë, por kanë shërbyer si një bazë për gjurmimin e qytetarëve kinezë. Në librin timTë dhënat e trafikimit: Si po e fiton Kina betejën për sovranitetin dixhital, unë e quaj informacionin e mbledhur nga përpjekje të tilla “korpusi kombëtar i të dhënave” të Kinës. Ky grup i të dhënave të përdoruesve rrit iniciativat e qeverisë për gjurmimin e popullsisë dhe zhvillimin e mjeteve të reja të menaxhimit komunal të drejtuara nga inteligjenca artificiale (AI) duke krijuar gjithashtu një “trup kombëtar” të bazuar në të dhëna.

Edhe pse Kina e zhvilloi jiankangma si një mjet për të kufizuar ekspozimet ndaj Covid dhe për të mundësuar kështu ekonominë të vazhdojë të funksionojë, i njëjti mjet tani funksionon edhe si një mjet kontrolli social – një mjet që Pekini mund t’ua shesë qeverive të tjera. Ajo tashmë ka eksportuar infrastrukturën e mbikëqyrjes në vendet në Afrikë, Azi, Amerikën Latine dhe gjetkë.

Të dhënat e mëdha transnacionale janë gjithashtu thelbësore për zhvillimin e platformave komerciale të drejtuara nga AI dhe teknologjive të tjera kryesore. Platformat dixhitale si TikTok dhe WeChat luajnë një rol thelbësor për të ndihmuar Pekinin të përmirësojë kontrollin e tij mbi të dhënat e qeverisur jashtë Kinës.

Megjithatë, teknologjitë e shumta dhe të larmishme tregtare mbështeten në të njëjtat vegla të mbikëqyrjes së përdoruesit dhe analitikës së të dhënave që përdorin TikTok dhe WeChat. Dallimi nuk është se si kompanitë me bazë në Kinë marrin të dhëna, por çfarë bëjnë me to. Firmat, kompanitë mëmë të të cilave janë të bazuara në Kinë ose që kanë njësi të mëdha biznesi që varen nga aftësia për të operuar brenda Kinës, gëzojnë shumë më pak autonomi në lidhje me mënyrën se si ato u përgjigjen kërkesave të qeverisë për të dhëna dhe mbikëqyrjes, dhe kjo nuk do të ndryshojë.

Zbutja e teknologjisë së Kinës

Informacioni i mbledhur nga platformat e teknologjisë me bazë në Kinë po e ndihmon vendin të ndërtojë teknologjitë kryesore të së ardhmes – nga automjetet autonome te mjekësia precize te mjetet e luftës. Pekini shpreson se këto teknologji do të përmirësojnë shoqërinë dhe do të forcojnë sigurinë e brendshme, duke i dhënë gjithashtu një avantazh ekonomik, strategjik dhe madje edhe ushtarak ndërkombëtarisht.

Firmat si Tencent, kompania mëmë e WeChat dhe pronare e lojërave riot Games, nuk është thjesht një firmë argëtimi. Ajo është angazhuar gjithashtu për “inteligjencën” ushtarake të Kinës , ose për të nxitur luftën e aktivizuar nga AI. Komunikimet dhe platformat e lojërave – shpesh në pronësi të firmave teknologjike fitimprurëse që mbushin operacionet e tyre me kapital dhe talent – mbështeten në teknologjitë me shumë përdorime që, kur përmirësohen në sektorin privat, mund të përmirësojnë gjithashtu aftësitë ushtarake.

Çfarë do të thotë e gjithë kjo për demokracitë e botës? Analistët kanë argumentuar me të drejtë se platformat e teknologjisë kanë ndikim të madh në demokracitë e zhvilluara, veçanërisht kur përhapin dezinformata dhe dezinformata të lidhura me zgjedhjet. Praktikat e qeverisjes dixhitale të Kinës demonstrojnë mënyrat dalluese në të cilat platformat komerciale të njohura si TikTok dhe WeChat shërbejnë si kanale komunikimi kritike që, nën mbikëqyrjen e Pekinit, mund të formësojnë diskursin në demokraci.

Për më tepër, platforma të tilla ofrojnë mjete për të modeluar gjithçka, nga lëvizja e popullsisë deri te biometria. Megjithëse platformat e bazuara në demokraci kanë të njëjtin kapacitet, ekziston një ndryshim kryesor: Ndërsa Google dhe Facebook thjesht mund të dalin nga çdo treg, Tencent dhe ByteDance mbështeten te qeveria kineze për vetë ekzistencën e tyre dhe për këtë arsye duhet të përmbushin kërkesat e Pekinit. Si i tillë, një strategji kyçe për mbrojtjen e demokracive nga trafikimi i të dhënave është nëpërmjet zhvillimit të rregulloreve të fuqishme kombëtare të sigurisë së të dhënave që mbrojnë të dhënat e përdoruesve dhe algoritmet strategjike nga eksportimi pa kontrolle. Japonia, Koreja e Jugut dhe BE-ja kanë zbatuar tashmë mbrojtjen e të dhënave të përdoruesve. Demokracitë e tjera duhet të ndjekin shembullin. Ndërkohë, Kina e njeh plotësisht rëndësinë strategjike të algoritmeve, duke përfshirë edhe atë të TikTok, dhe ka siguruar që ato t’i nënshtrohen kontrollit të eksportit.

Peizazhi dixhital gjithnjë e më i zgjeruar i Kinës ka krijuar një sistem që paraqet një sfidë të fuqishme për demokracitë në mbarë botën. Ligji i vendit për Sigurinë e të Dhënave, Ligji për Sigurinë Kibernetike dhe Ligji i Sigurisë Kombëtare të Hong Kongut janë pjesë e një kuadri ligjor përmes të cilit qeveria kineze mund të bëjë presion ndaj firmave kineze dhe ndërkombëtare që të ndajnë të dhënat e përdoruesve, veçanërisht në vendet ku mungojnë mbrojtje të fuqishme të të dhënave.

Pak qeveri kanë një strategji të qartë dhe të qëndrueshme të brendshme për menaxhimin e ndarjes së të dhënave midis përdoruesve, platformave dhe qeverive kombëtare, e lëre më ndërkombëtarisht. Rregullore të tilla mund të jenë të vështira dhe joefektive, veçanërisht nëse ato nuk funksionojnë ndërkombëtarisht. TikTok, për shembull, ruan të dhënat e tij ndërkombëtare në Shtetet e Bashkuara dhe Singapor, por pa një bashkëpunim të qartë midis këtyre dy vendeve, është e vështirë të gjurmohen praktikat e menaxhimit të të dhënave të TikTok.

Prandaj, qeveritë me të njëjtin mendim duhet të punojnë së bashku për të vendosur marrëveshje bazë për transferimin e të dhënave (siç kanë Japonia dhe BE-ja) që do të përcaktojnë udhëzime për mënyrën se si kompanitë trajtojnë transferimet ndërkufitare të të dhënave të përdoruesve. Demokracitë duhet të sigurojnë që ato të kenë rregullore të forta kombëtare për mbrojtjen e të dhënave. Në disa vende, kjo do të kërkonte prioritizimin e sigurisë kombëtare mbi rritjen e korporatave. Kur bëhet fjalë për rregullimin e firmave globale të teknologjisë, aksionet financiare janë më të ulëta për importuesit e teknologjisë si BE dhe Australia sesa për Shtetet e Bashkuara, Japoninë dhe Korenë e Jugut.

Së fundi, vendet e pasura duhet të ndihmojnë vendet më pak të pasura për të zhvilluar infrastrukturën teknike të nevojshme për mbikëqyrjen dixhitale. Pa politika të tilla, demokracitë në mbarë botën po e lënë derën e hapur për Pekinin që të përdorë të dhënat e tyre kundër tyre.

Të fundit nga rubrika