Gjatë vitit 2023, Shqipëria ka kaluar nëpër përplasje politike në mes të opozitës dhe pozitës. Përplasja në mes tyre ka ndodhur kryesisht në Kuvend. Megjithatë, shumica parlamentare ka shtyrë tutje vendimet e saj, pavarësisht pengesave opozitare.
Në një nga seancat plenare, salla e Kuvendit shqiptar u shndërrua në një arenë proteste nga ana e Partisë Demokratike (PD), veçanërisht, nga deputetët që mbështesin ish-liderin e tyre, Sali Berisha.
Kjo protestë shkaktoi një kaos brenda sallës së Kuvendit, kur deputetët e opozitës zunë vendet e kryetares së Kuvendit dhe të ministrave, duke penguar zhvillimin normal të seancës.
Si pjesë e protestës, Sali Berisha transmetoi një mesazh përmes rrjeteve sociale, duke e cilësuar si fillimin e një beteje kundër shumicës parlamentare.
Nga ana tjetër, fillimi i vitit 2023 e gjeti Shqipërinë duke vijuar procesin e integrimit në Bashkimin Evropian, si dhe duke u përballur me sfidat e brendshme politike dhe ekonomike.
Shqipëria, e cila nisi zyrtarisht negociatat me BE-në në vitin 2022, ka vijuar të përqendrohet në këtë proces edhe gjatë vitit 2023.
Ky proces ka përfshirë edhe analizën e përafrimit të legjislacionit shqiptar me atë të BE-së. Në fillim të vitit 2023 u theksua rëndësia e një qeverie të fortë dhe e një opozite të fortë, për funksionimin e një demokracie të shëndetshme.
Këto komente u bënë në kontekstin e zgjedhjeve lokale dhe të sfidave të Partisë Demokratike për të qenë më përfshirëse dhe për të ofruar alternativa të qarta politike.
Kështu, në fillimvit, Shqipëria përgatitet për zgjedhjet vendore, me një fokus të veçantë në nevojën e fortësimit të opozitës dhe rëndësinë e demokracisë funksionale në kontekstin e negociatave me BE-në.
Zgjedhjet lokale
Në zgjedhjet lokale të mbajtura më 14 Maj 2023 në Shqipëri, Partia Socialiste (PS) kishte dalë në avantazh, duke fituar në 56 bashki nga 61 gjithsej, që përbën 86.8% të bashkive të vendit. Ky rezultat shihet si një fitore e thellë për Partinë Socialiste, e cila është në mandatin e saj të tretë qeverisës.
Partia Socialiste e Edi Ramës ka fituar në bashkitë më të rëndësishme të vendit, madje edhe në ato të cilat njiheshin si bastione të PD-së prej dekadash.
Pjesëmarrja në këto zgjedhje kishte qenë relativisht e ulët, me vetëm 34.37% të votuesve që kanë marrë pjesë, që shënon një ulje prej 12% në krahasim me zgjedhjet parlamentare të vitit 2021.
Kjo ulje e pjesëmarrjes mund të ketë ndikuar ndoshta sadopak edhe në rezultatet përfundimtare, por nuk duhet harruar edhe përçarjet e brendshme në Partinë Demokratike.
Procesi zgjedhor ka pasur disa sfida, përfshirë mosfunksionimin e pajisjeve të identifikimit elektronik në disa qendra votimi dhe raportime për votime familjare dhe prani të paautorizuar në qendra votimi.
Këto çështje kanë qenë ndër objektet e denoncimeve dhe mund të kenë ndikuar në integritetin e votimit.
Sulmet kibernetike
Sulmet kibernetike kanë qenë një tjetër çështje e rëndësishme gjatë vitit 2023, veçanërisht pas incidenteve të vitit 2022, që shkaktuan rrjedhje të të dhënave dhe iu atribuuan hakerëve të Iranit.
Këto sulme kibernetike, pavarësisht dëmeve të shkaktuara, qeverinë shqiptare e kanë bërë më vigjilente, duke rritur ndjeshëm nevojën për siguri më të lartë në rrjete.
Këto sulme janë veçanërisht të rëndësishme, për shkak të impaktit të tyre në shërbimet digjitale publike dhe ato private të vendit.
Një nga sulmet më të mëdha u raportua se ishte orkestruar dhe sponsorizuar nga shteti i Iranit. Kjo ngjarje u trajtua si një çështje e rëndësishme në fushën e sigurisë ndërkombëtare dhe u diskutua edhe në nivelin e Këshillit të Sigurimit (KS) të OKB-së.
Ndërkohë, disa institucione publike dhe private u bënë shënjestra të sulmeve kibernetike, duke përfshirë sulme të tipit DDoS, të cilat ndikuan në shërbimet online.
Këto sulme shkaktuan shqetësime të mëdha për ekspozimin e të dhënave shtetërore dhe të atyre personale të qytetarëve.
Autoriteti Kombëtar për Certifikimin Elektronik dhe Sigurinë Kibernetike (AKCESK) ka koordinuar punën për rikthimin e shërbimeve dhe ka vendosur masa të shtuara të sigurisë për të mbrojtur infrastrukturat kritike.
Më tej, në Shqipëri është diskutuar, gjithashtu, për ndërhyrjen e strukturave të huaja në sistemet e sigurisë.
“Defender 2023”
Stërvitja më e madhe ushtarake ballkanike, “Defender Europe”, e cila përfundoi misionin e saj në Shqipëri vitin e kaluar, është pasuar nga stërvitja “Defender 2023”.
Kjo stërvitje ushtarake ka treguar rëndësinë strategjike të Shqipërisë dhe angazhimin e madh të vendit në Aleancën Veriatlantike (NATO).
Në këtë stërvitje kanë marrë pjesë, gjithsejtë, 24 mijë trupa nga vendet anëtare të NATO-s dhe partnerë të saj, ndërsa Shqipëria angazhoi, gjithsej, 800 trupa ushtarake dhe ka zgjatur nga maji deri më 2 qershor.
Vizita e ish-presidentit amerikan, Bill Clinton
Ish-presidenti amerikan, Bill Clinton, gjatë vizitës së tij në Tiranë ka mbetur i mahnitur nga pritja madhështore e tij në bulevardin “Dëshmorët e Kombit”.
Clinton me shumë emocione dhe sy të përlotur ka dëgjuar fëmijët e të rinjtë kosovarë që mbajnë emrin e tij apo emrin e bashkëshortes së tij Hillary.
Nga aty, Clinton ka folur, gjithashtu, edhe për situatën në Kosovë dhe tensionet në veri të vendit, duke shtuar se “do të doja që mos të ndodhte kurrë” kjo mosmarrëveshje.
Clinton, këto tensione në Kosovë i ka cilësuar “marrëzi”, që duhet ndalur.
“Ka një mosmarrëveshje që po ndodh në Kosovë, që do të doja që të mos ndodhte kurrë. Kosovarët i krijuan ato katër qytete, në të mirë të serbëve, për t’u dhënë katër kryebashkiakë më tepër. Kështu që mendoj se kanë bërë një gabim. Gjëja që mund të bëjmë është: Ta ndalim këtë marrëzi. Çfarë çështje e madhe politike mund të avancohet, duke pasur tension? Ka njerëz aty. Kanë nevojë të kenë një qeverisje të denjë. Qytetarët kanë nevojë që duhet t’u thoni se ka nevojë të votohet, gjithmonë. Nëse mendon se për këto katër qyteza, shumë larg nga çdo laborator shkencor, ku modelohet sjellja përçarëse që po e nxit botën sot, sepse shumë vende preferojnë dominancën në vend të bashkëpunimit. Unë shpresoj se Shqipëria do jetë në gjendje që së pari t’i tregojë botës se si duket e ardhmja gjithëpërfshirëse”, ka thënë Clinton.
Lidhur me vizitën e Clinton-it, kryeministri Rama ka thënë se është njëri nga oratorët më të mëdhenj që ka njohur historia e botës.
Rama ka thënë se kjo ka qenë herë më e vështirë për t’u përgatitur për të dhënë fjalimin e tij, kur ka përballë një njeri siç është ish-presidenti amerikan.
“Nuk ka qenë kurrë më e vështirë për mua, sesa të përgatitem të flas, e pastaj të flas tani këtu, duke ditur se pas meje do ta marrë fjalën një njeri, të cilit qysh përpara sesa të hyja në jetën e përditshme politike, ia kam parë dëgjuar fjalimin, për shijen e jashtëzakonshme të udhëtimit drejt një bote më të mirë. Në kërkimit i paqeje, prosperiteti dhe e dashurie mes njerëzve, ku rruga është vetë qëllimi i përpjekjeve. Dhe më pas, jo vetëm ia kam parë e ridëgjuar ato që ka thënë, por edhe studiuar se si i ka thënë, duke i admiruar atë që as mësohet dhe tregohet, empatinë magjepsëse që e bën Clinton-in oratorët më të mahnitshëm që ka njohur historia. Vazhdimisht, përmes qindra fjalimeve, njëri më i bukur se tjetri, por pa diskutim që thoshte atë që bënte dhe bënte atë që thoshte e u rrëmbeu zemrën Amerikës e frymëzoi Evropën mbarë me forcën unikale të fjalës së tij. Dha një kontribut historik jo vetëm për Amerikën, por për krejt shpirtin e Evropës”, ka thënë Rama.
Samiti i BE-Ballkani Perëndimor
Në muajin tetor, Tirana bëhet vendi i mbajtjes së Samitit të Procesit të Berlinit, ku u diskutuan çështje të ndryshme, si bashkëpunimi rajonal, integrimi në BE dhe zhvillimet ekonomike.
Kancelari gjerman, Olaf Scholz, nënvizoi rëndësinë e bashkëpunimit rajonal dhe të tejkalimit të konflikteve dypalëshe, sidomos duke pasur parasysh situatën e tensionuar në veri të Kosovës.
Ai theksoi nevojën për zbatimin e marrëveshjeve në mes të Kosovës dhe Serbisë si një hap drejt përshkallëzimit të tensioneve dhe nxitjes së bashkëpunimit në rajon.
Presidenti i Këshillit Evropian, Charles Michel, përqendroi vëmendjen në momentin gjeostrategjik për zgjerimin e BE-së me vendet e Ballkanit Perëndimor, në kontekstin e luftës së Rusisë kundër Ukrainës.
Ai bëri thirrje për bashkëpunim dhe pajtim ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, duke theksuar se nuk duhet lejuar që konfliktet dypalëshe të pengojnë zhvillimin e rajonit.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, njoftoi një plan të ri rritjeje për vendet e Ballkanit Perëndimor, me një paketë investimi prej 6 miliardë eurosh, e cila synon të mbështesë zhvillimin ekonomik dhe integrimin e rajonit në BE.
Në samit u diskutua, gjithashtu, edhe mbi fqinjësinë e mirë në rajon dhe zbatimin e Marrëveshjes Rajonale të Roaming, e cila pritet të ulë kostot e komunikimit në mes të vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe atyre me vendet anëtare të BE-së, duke forcuar lidhjet në mes të njerëzve.
Samiti i Ballkanit Perëndimor në Tiranë ishte një platformë e rëndësishme për diskutimin dhe adresimin e sfidave dhe të mundësive në rajon, duke përfshirë edhe çështje ekonomike, politike dhe të sigurisë.
Sfidat dhe mungesa e pavarësisë së medias
Vazhdimisht është theksuar nevoja për pavarësinë e medias dhe rritjen e profesionalizmit mediatik në Shqipëri.
Disa linja editoriale janë të ndikuara politikisht, duke u bazuar në interesat e pronarëve të grupeve mediatike.
Kjo mungesë e shprehjes së të vërtetës është konsideruar një problem serioz për demokracinë në Shqipëri.
Raportet e Freedom House të vitit 2022 dhe 2023 theksojnë se përzierja e interesave të fuqishme biznesore, politike dhe mediatike është një pengesë kryesore për zhvillimin e medias së pavarur në Shqipëri.
Përfshirja e aktorëve ekonomikë të fuqishëm dhe e organizatave kriminale në politikën shqiptare ka një ndikim në lirinë e medieve. Gjithashtu, problemet e korrupsionit dhe mungesa e transparencës janë të shpeshta.
Ndonëse nuk u përmend specifikisht më lart, përfshirja e grave në politikë është një çështje që ka marrë vëmendje në shumë vende, përfshirë edhe Shqipërinë.
Gjithashtu, në vitet e fundit, ka pasur përpjekje për të rritur pjesëmarrjen e grave në politikë dhe për të siguruar përfaqësim të barabartë gjinor në vendimmarrje.
Ekonomia shqiptare
Ekonomia dhe çështjet sociale vazhdojnë të jenë në qendër të debatit politik, me fokus në zhvillimin ekonomik, luftën kundër varfërisë dhe përmirësimin e kushteve të jetesës për qytetarët.
Investimet kapitale në Shqipëri gjatë vitit 2023 janë karakterizuar nga një rritje dhe zhvillim i dukshëm. Sipas të dhënave të Bankës Qendrore shqiptare, investimet e huaja direkte në Shqipëri arritën një rekord të ri prej 308 milionë eurosh në tremujorin e parë të vitit 2023, duke shënuar një rritje prej 1.65% krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar.
Kjo është shuma më e lartë e investimeve të huaja direkte të regjistruara ndonjëherë për këtë periudhë të vitit.
“Oda” e kaosit politik
Në aspektin politikës së brendshme, ka pasur një bllokim të punimeve të parlamentit nga deputetët e grupimit të Rithemelimit të PD-së, të udhëhequr nga ish-kryeministri Sali Berisha.
Ky bllokim është shoqëruar me hedhje të bombave tymuese në parlament dhe aksione të mosbindjes civile, duke sjellë një situatë të trazuar dhe tensione të larta politike në vend.
Në fund të vitit 2023, situata politike në Shqipëri është e trazuar dhe karakterizohet nga disa zhvillime të rëndësishme. Një nga çështjet kyçe që po ndikon në skenën politike është mungesa e një date për hapjen e kapitujve të anëtarësimit në Bashkimin Evropian për Shqipërinë. Kjo siç duket vjen nga edhe nga situata politike, pavarësia mediale, çështja e të drejtave të minoriteteve, krimi dhe korrupsioni i lartë në vend.
Perplasja e Rames me kryeministrin grek për Himaren
Përplasjet në distancë në mes të kryeministri Rama me kryeministrin grek, Kyriakos Mitsotakis, ka qenë në qendër të debatit ndërkombëtar, veçanërisht për shkak të arrestimit të Fredi Belerit, kandidatit për kryetar bashkie në Himarë.
Ky incident ka shkaktuar tensione në marrëdhëniet shqiptaro-greke dhe ka ngjallur shqetësime lidhur me rrugëtimin e Shqipërisë drejt integrimit në Bashkimin Evropian.
Beleri, i zgjedhur në zgjedhjet lokale në Himarë, u arrestua për akuza të blerjes së votave. Në një takim në Tiranë, Mitsotakis kërkoi që Beleri të betohet si kryetar i zgjedhur, edhe nëse mbetet në paraburgim. Mitsotakis theksoi se zgjidhja e çështjes së Belerit është kusht i nevojshëm për të filluar bisedimet e anëtarësimit të Shqipërisë në BE. Ai, gjithashtu, shprehu shqetësimin për “rritjen e dukshme të pasigurisë” në respektimin e sundimit të ligjit në Shqipëri.
Kryeministri grek nuk e ftoi në takim, Rama: S’e marr personale, por s’do të veproja si ai
Nga ana tjetër, Komisioni Evropian i ka bërë thirrje Shqipërisë të forcojë mbrojtjen e të drejtave të personave që u përkasin minoriteteve, veçanërisht në zonën e Himarës, ku komuniteti grek ka ngritur shqetësime mbi shkeljen e të drejtave të tyre të pronësisë, pavarësisht se kryeministri Rama kishte bërë përpjekjet e tij maksimale në këtë drejtim. Nga ana tjetër, komuniteti grek i zonës së Himarës ka gjetur një mbështetje te qeveria greke.
Bashkimi Evropian ka theksuar rëndësinë e dialogut politik gjithëpërfshirës dhe konstruktiv si thelbësor për të çuar përpara reformat e lidhura me procesin e anëtarësimit në BE.
Kuvendi i merr mandatin Salih Berishës
Më 21 dhjetor, Kuvendi i Shqipërisë, me 75 vota pro ka miratuar kërkesën e SPAK-ut për t’ia hequr imunitetin deputetit Salih Berisha, duke i lënë rrugë të hapur vendimit për arrestimin e tij me kërkesë të prokurorëve.
Tashmë mbetet që prokurorët e çështjes të caktojnë nëse për Berishën do të ketë arrest të mirëfilltë dhe prangosje apo arrest shtëpie.
Vetë shumicës në Kuvend i mjaftuan pak minuta për të vendosur mbi Berishën, duke parë që ky i fundit nuk dëshiroi ta merrte fjalën për të zhvilluar një “mbrojtje” të figurës së tij.
Po ashtu, edhe deputetët e opozitës nuk pranuan të flisnin, apo edhe t’i dëgjonin raportet e Kuvendit për miratimin e kërkesës së SPAK-ut.
Në mëngjesin e 26 dhjetorit, derisa Genc Gjokutaj dhe Sokol Mëngjesi u paraqitën në dyert e Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsion dhe Krim të Organizuar (GJKKO-së), ish-kryeministri i Shqipërisë, Sali Berisha, vendosi të mos marrë pjesë në seancën gjyqësore që po mbahet ndaj tij për vendosjen e masës së sigurisë.
Në të njëjtën kohë, Berisha ka paralajmëruar një bashkëbisedim me të rinjtë e forumit Rinor të Partisë Demokratike (FRPD).
Gjykata e Posaçme është në proces të vendosjes për fatin e Berishës, duke shqyrtuar ashpërsimin e masës së dhënë nga Prokuroria e Posaçme (SPAK).
Berisha akuzohet për korrupsion pasiv në lidhje me çështjen e privatizimit të ish-klubit sportiv “Partizani”.
Kjo masë erdhi pasi Berisha nuk respektoi vendimin e Gjykatës të 20 tetorit, që përcaktonte detyrimin e tij për paraqitje dhe ndalimin për të dalë jashtë vendit.
Seanca, e cila do të drejtohet nga gjyqtarja Irena Gjoka – një figurë që Berisha nuk ka ngurruar ta sulmojë – pritet t’i dëgjojë argumentet e palëve përpara se të marrë një vendim.
Më 27 dhjetor Berisha sërish nxori në rrugë para SPAK-ut përkrahësit e tij kundër procesit që po zhvillohet ndaj tij.
Rezoluta për Kosovën
Kuvendi i Shqipërisë më 12 tetor ka miratuar një rezolutë në mbështetje të Kosovës, e cila shpreh përkrahjen për sovranitetin dhe integritetin territorial të Republikës së Kosovës dhe institucioneve të saj kushtetuese.
Kjo rezolutë u miratua me 101 vota pro dhe një abstenim, pas disa orësh diskutime.
Me anë të Rezolutës u shpreh shqetësimi për situatën e krijuar në Kosovë, pas një sulmi të organizuar nga një njësi terroriste serbe në Banjskë të Zveçanit në veri të vendit, më 24 shtator 2023.
Kuvendi shqiptar inkurajoi Qeverinë e Kosovës që të bashkëpunojë me partnerët ndërkombëtarë, për të arritur një marrëveshje përfundimtare për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë.
Në një tjetër seancë plenare, u diskutuan dy projektvendime për ngritjen e dy komisioneve hetimore parlamentare.
Këto komisione do të merreshin me trajtimin e të dhënave personale në bazat e të dhënave shtetërore dhe kontratat publike në sektorin e shëndetësisë.
Këto zhvillime politike po ndikojnë në mënyrë të ndjeshme në marrëdhëniet e Shqipërisë me Bashkimin Evropian dhe në përgjithësi në stabilitetin politik të vendit.
Sfidat e përmendura janë tregues i një periudhe të vështirë dhe të tensionuar në skenën politike të Shqipërisë.