Që kur Izraeli tërhoqi ushtarët nga Gaza në vitin 2005, kritikët e kanë akuzuar atë për bllokimin dhe dëmtimin e territorit – duke e kthyer atë në një “burg të hapur”.
Akuza ishte gjithmonë absurde. Gaza ndan një kufi me Egjiptin. Gazanët shpesh trajtoheshin në spitalet izraelite për kancer dhe kushte të tjera kërcënuese për jetën. Izraeli i dha Gazës një pjesë të madhe të energjisë elektrike dhe mallrave të tjera kritike edhe pasi Hamasi erdhi në pushtet në 2007.
Tani, ndërsa trupat izraelite zbulojnë më shumë nga qyteti i madh nëntokësor i Gazës, falsiteti i akuzës është bërë edhe më i dukshëm.
Sipas një raporti të këtij muaji në The New York Times, zyrtarët izraelitë të mbrojtjes tani vlerësojnë se tunelet e Hamasit janë midis 350 dhe 450 milje në një territor që është vetëm 25 milje i gjatë. (Për krahasim, metroja e Londrës është vetëm 249 milje e gjatë.) Disa nga tunelet e Gazës janë mjaft të gjera për makina; disa janë më shumë se 150 këmbë të thella; disa shërbejnë si depo municionesh; të tjerët janë si bunkerë komandues.
Zyrtarët izraelitë vlerësojnë gjithashtu se ka 5,700 hyrje të veçanta në tunele – shumë prej tyre me akses nga shtëpitë e civilëve dhe disa direkt nën spitalin kryesor të qytetit të Gazës, për të cilin agjencitë e inteligjencës amerikane thonë se përdorej gjithashtu si qendër komanduese e Hamasit. Brenda atij labirinti, shumë pengje izraelite, duke përfshirë një foshnjë vjeçare, po mbahen pa ajër të pastër, dritë dielli, ilaçe ose ushqime të përshtatshme, apo vizita nga Kryqi i Kuq.
E gjithë kjo duhet të rikonfigurojë rrënjësisht të kuptuarit e botës për atë që Hamasi ka bërë në Gaza. Ajo e ka kthyer territorin në një kështjellë gjigante ushtarake të ndërtuar me qëllim për të sulmuar Izraelin, për të duruar hakmarrjen izraelite dhe për të ndërhyrë në jetën dhe infrastrukturën civile si pjesë e mjeteve të saj të mbrojtjes. Imagjinoni ndonjë qeveri tjetër që bën diçka të ngjashme me popullin e saj – le të themi, duke vendosur qendrën komanduese NORAD direkt poshtë Times Square – për një ndjenjë të zemërimit që Hamasi po kryen kundër popullit të vet.
Ky nuk është i vetmi zemërim. Sa kushtoi ndërtimi i këtyre tuneleve? Sa beton, çeliku dhe energji elektrike devijoi nga nevojat civile? Sa miliona orë punë iu dhanë përpjekjes? Cila ishte kostoja e ndërtimit të rezervave të saj me mijëra raketa, të cilat vazhdojnë të hidhen në drejtim të Izraelit ? Sa Gazanë të zakonshëm duhej të rekrutoheshin në përpjekjen për të zhveshur papastërtitë thellë nën tokë – dhe sa u vranë në përpjekje?
Mund të mos e dimë kurrë me siguri. Por në vitin 2014, rreth kohës kur Izraeli filloi të kuptonte përmasat e rrjetit të tuneleve të Hamasit, The Wall Street Journal, duke cituar zyrtarë ushtarakë izraelitë, raportoi se kostoja e ndërtimit të 32 tuneleve (një pjesë e vogël e asaj që është zbuluar që atëherë) arriti në rreth 90 milionë dollarë.
“Disa materiale për ndërtimin e tuneleve erdhën gjithashtu nga ndihma e destinuar për projekte zhvillimi nga agjencitë ndërkombëtare të ndihmës në Gaza ose u blenë në tregun e hapur kur Izraeli lejoi disa importe në Gaza duke filluar nga viti 2010,” raportoi The Journal.
Me fjalë të tjera, Hamasi vodhi nga donatorët e huaj, zbriti atë që ndoshta arrinte në miliarda dollarë gjatë disa viteve nga produkti i brendshëm bruto i Gazës dhe devijoi punën nga qëllimet prodhuese në ato shkatërruese, të gjitha për të ushqyer makinën e tij të luftës. Progresistët perëndimorë janë zakonisht kundër kësaj lloj gjëje. Pse janë praktikisht të heshtur për këtë tani?
Tunelet ndihmojnë gjithashtu në shpjegimin e nivelit të shkatërrimit që Izraeli ka bërë në Gaza që nga fillimi i luftës. Nëse Hamasi fsheh pjesën më të madhe të luftëtarëve dhe municioneve të tij në tunele, Izraeli disi duhet t’i gjejë, kërkojë dhe shkatërrojë ato tunele. Nëse Hamasi ndërton hyrjet në ato tunele brenda shtëpive private, shkollave apo spitaleve, ato vende bëhen të gjitha objektiva ushtarake.
Dhe nëse ka gati 6,000 hyrje të tilla, shkatërrimi është i garantuar të jetë epokal – ashtu siç ishte në Mosul kur Shtetet e Bashkuara ndihmuan Irakun në shkatërrimin e ISIS (i cili ishte shumë më pak i rrënjosur atje sesa Hamasi në Gaza) mbi nëntë muaj në 2016 dhe 2017. Nuk më kujtohen demonstratat e “Armëpushimit Tani” në kampuset e kolegjeve në atë kohë.
Është e mundur që Izraeli të luftojë me më shumë diskriminim për të kursyer jetët e palestinezëve, ndërkohë që ende shkatërron aftësinë e Hamasit për të bërë luftë. Nëse është kështu, i takon kritikëve të vazhdueshëm të Izraelit të shpjegojnë saktësisht se si dhe ta bëjnë këtë në një mënyrë që të mos e lërë Hamasin nga grepi. Përndryshe, realiteti tragjik i kësaj lufte është se ajo do të jetë katastrofike për Gazën – jo sepse e dëshiron Izraeli, por sepse Hamasi shpenzoi vite përpjekjesh cinike për ta bërë atë të tillë.
Hamasi mund ta kishte shmangur këtë tragjedi nëse do ta kishte kthyer Gazën në një enklavë paqeje dhe jo terrori. Ajo mund ta kishte shmangur atë nëse nuk do të kishte nisur katër raunde të mëparshme të luftës kundër Izraelit. Ajo mund ta kishte shmangur atë nëse do të kishte respektuar armëpushimin që u mbajt më 6 tetor. Mund të kishte pakësuar goditjen kundër Gazasve duke luftuar në të hapur, jo pas civilëve. Mund ta kishte lehtësuar duke liruar të gjithë pengjet e saj. Ajo mund t’i japë fund asaj tani duke dorëzuar udhëheqësit e saj dhe duke dërguar luftëtarët e saj në mërgim.
Deri atëherë, diçka që shkrova në tetor është e vërtetë tani: Hamasi mban fajin për çdo vdekje në këtë luftë.