Dhjetë ditë para zgjedhjeve të 28 dhjetorit fushata po zhvillohet si zakonisht: me shifra, premtime dhe garë populiste se kush do ta rrisë më shumë pagat, pensionin bazik apo ndonjë shtesë mujore për kategori të caktuara. Qytetarët po bombardohen me numra të rrumbullakosur bukur, pa shpjegime se nga do të sigurohen paratë, sa do të zgjasin efektet dhe çfarë ndodh kur buxheti të mos i përballojë. Diskursi politik është reduktuar në tabela që duken bukur, ndërsa politika vetë është zhveshur nga vizioni.
Premtimet financiare nuk janë problem në vetvete. Problemi lind kur ato shiten si zgjidhje për gjithçka. Rritja e pagave dhe pensioneve paraqitet si qëllim final, jo si pasojë e një ekonomie funksionale. Askush nuk flet seriozisht për produktivitetin, për konkurrueshmërinë, për sektorët që krijojnë vlerë të shtuar. Nuk ka debat se si do të reformohet administrata publike, si do të matet performanca, apo si do të lidhen pagat me rezultatet reale.
Në këtë fushatë mungojnë përgjigje elementare, si ajo psh. se ku do të jetë Kosova pas dhjetë vjetësh? A do të jetë vend që eksporton dije apo vazhdon të eksportojë të rinj? A do të kemi një sistem arsimor që prodhon aftësi për shekullin XXI apo diploma pa peshë? Liderët politikë flasin për rritje pagash, por heshtin për reformën në arsim dhe shëndetësi, dy shtylla pa të cilat asnjë ekonomi nuk qëndron.
Në këtë situatë, votuesit shtrojnë pyetjen e gabuar: për kë të votojmë? Pyetja e duhur është: mbi çfarë kriteresh duhet të votojmë? Nëse vota jepet vetëm mbi bazën e premtimeve monetare, atëherë zgjedhjet shndërrohen në ankand. Fiton ai që premton më shumë, jo ai që mendon më thellë. Dhe në një ankand të tillë, humbësi i përhershëm është shteti.
* * *
Kosova ka nevojë për zgjidhje sistematike, jo për injeksione afatshkurtra. Ka nevojë për një reformë serioze në arsim, që lidh universitetet me tregun e punës dhe kërkimin shkencor me ekonominë reale. Ka nevojë për shëndetësi publike funksionale, ku qytetari nuk detyrohet të paguajë dy herë: një herë nëpërmjet taksave dhe një herë në privat. Ka nevojë për sundim të ligjit, sepse pa drejtësi nuk ka investime, e pa investime nuk ka paga të qëndrueshme.
Vota duhet të jepet për vizionin, jo për Shifra financiare. Për programin, jo për sloganin. Për guximin për të bërë reforma të vështira, jo për rehati elektorale. Qytetarët duhet të kërkojnë plane konkrete, afate, indikatorë matës dhe përgjegjësi politike. Duhet të pyesin jo sa do të rritet paga vitin e ardhshëm, por si do të rritet ekonomia për dekadën e ardhshme.
Zgjedhjet e 28 dhjetorit janë një test pjekurie politike. Jo vetëm për partitë, por edhe për votuesit. Nëse votojmë për premtime të lehta, do të marrim qeverisje të lehta. Nëse kërkojmë vizion, do të detyrojmë politikën të mendojë përtej mandatit. Kosova nuk ka mungesë parash në fjalime, ka mungesë ideje se çfarë shteti dëshiron të jetë. Dhe derisa kjo pyetje të mbetet pa përgjigje, çdo premtim do të jetë vetëm zhurmë fushate.
Një aspekt tjetër i anashkaluar është mungesa e llogaridhënies për premtimet e kaluara. Asnjë lider nuk del të shpjegojë pse objektivat e mëparshme nuk u realizuan, cilat ishin pengesat dhe çfarë u mësua nga dështimet. Fushata sillet sikur çdo katër vjet fillon historia nga e para. Pa memorie institucionale dhe pa përgjegjësi politike, premtimi bëhet monedhë pa mbulim. Qytetarët harrojnë, politikanët përsërisin, ndërsa cikli vazhdon i pandryshuar. Po ashtu, mungon një debat serioz për demografinë dhe emigrimin. Çfarë vlere ka rritja e pensioneve në një vend që po zbrazet nga të rinjtë? Çfarë kuptimi ka rritja e pagave në sektorin publik, nëse sektori privat mbetet i dobët dhe informal? Këto janë pyetje të pakëndshme, por të domosdoshme. Politika i shmang, sepse nuk sjellin duartrokitje të zjarrta.
Qytetarët duhet të zgjedhin jo mes shifrash financiare, por mes rrugëve që kanë vizion – rrugës së populizmit financiar që blen kohë ose rrugës së reformave që ndërton shtet. E para është më e lehtë, e dyta më e vështirë. Por vetëm e dyta i jep Kosovës një të ardhme që nuk matet me premtime fushate, por me dinjitet institucional dhe zhvillim afatgjatë. Kjo kërkon durim shoqëror, udhëheqje të përgjegjshme dhe një kontratë të re politike me qytetarët. Sot. Menjëherë.