Në orët e para të 13 qershorit 2025, një nga operacionet më të sofistikuara ajrore të dekadës u zhvillua mbi qiellin e Iranit. Forcat e Mbrojtjes së Izraelit, përmes një ofensive kirurgjikale të koduar “Rising Lion”, goditën dhjetëra objektiva strategjikë, duke përfshirë qendra bërthamore, baza të Gardës Revolucionare dhe komandën e lartë të sistemit ushtarak iranian. Ky operacion shënon një pikë kthese në raportet midis Izraelit dhe Iranit — jo vetëm për nga përmasat ushtarake, por për faktin se Tel Avivi dërgoi një mesazh të qartë: ndërtimi i armës bërthamore nga një regjim që hapur thërret për zhdukjen e Izraelit, nuk do të tolerohet.
Izraeli, një shtet i vogël në përmasa por me një nga arsenalet më të avancuara në botë, ka ndërtuar gjithë doktrinën e mbijetesës së tij mbi parimin e goditjes parandaluese. Në një rajon ku është i rrethuar nga aktorë armiqësorë dhe ku mbijetesa nuk është kurrë e garantuar, Tel Avivi nuk ka luksin të presë derisa kërcënimi të konkretizohet. Në rastin e Iranit, bëhet fjalë për një regjim që në mënyrë të përsëritur deklaron hapur se “Izraeli duhet të fshihet nga faqja e dheut”. Përballë kësaj thirrjeje për zhdukje, çdo vonesë në reagim përbën një vetëvrasje strategjike. Prandaj, operacione si “Rising Lion” nuk janë as hakmarrje dhe as demonstrime force, por domosdoshmëri ekzistenciale.
Në anën tjetër, Irani paraqitet si një fuqi rajonale me ambicie ekspansioniste, që ndërton ndikimin e vet përmes rrjeteve të milicive dhe prokurorëve në Irak, Siri, Liban, Gaza e Jemen. Regjimi i Teheranit investon prej dekadash në programin bërthamor, duke sfiduar jo vetëm Izraelin, por edhe vetë arkitekturën e sigurisë globale. Në vend që të integrohet në sistemin ndërkombëtar përmes bashkëpunimit, Irani ka zgjedhur të ndërtojë një strategji të konfrontimit të përhershëm, ku arma bërthamore shihet jo si mjet mbrojtjeje, por si garantues i një rendi të ri rajonal nën patronazhin e vet. Kjo e bën konfrontimin me Izraelin jo vetëm të pashmangshëm, por edhe të justifikuar nga vetë logjika strategjike e mbijetesës së Tel Avivit.
Operacioni “Rising Lion” i kryer nga Forcat Ajrore të Izraelit nuk ishte një sulm simbolik, por një fushatë e menduar me përpikmëri taktike dhe efikasitet operativ. Qindra raketa me precizion të lartë dhe dronë të sofistikuar goditën njëkohësisht mbi 100 objektiva iraniane, duke neutralizuar një pjesë të konsiderueshme të infrastrukturës bërthamore, qendrave të komandës dhe personelit të lartë ushtarak. Vrasja e komandantëve kryesorë të Gardës Revolucionare — përfshirë Hossein Salami dhe Ali Shamkhani — ishte një goditje e fuqishme ndaj boshtit ushtarak dhe diplomatik të Teheranit. Operacioni dërgoi një sinjal të qartë: askush nuk është i paprekshëm nëse kërcënon ekzistencën e Izraelit.
Në reagim të menjëhershëm, Irani lëshoi mbi 150 raketa balistike dhe dhjetëra dronë vetëvrasës drejt territorit izraelit. Megjithatë, shumica dërrmuese e këtyre u interceptuan nga sistemi mbrojtës Iron Dome, David’s Sling dhe mjete të tjera të mbrojtjes ajrore. Edhe pse disa raketa arritën të godasin zona civile, dëmet u reduktuan ndjeshëm falë përgatitjes së lartë teknologjike të Izraelit. Ky disproporcion midis volumit të zjarrit iranian dhe efektit të tij real dëshmon për një doktrinë që mbështetet më shumë në propagandë dhe frikësim sesa në efikasitet ushtarak real.
Ajo që ndodhi nuk është një episod i izoluar, por një pikë kthese. Për herë të parë që nga vitet ’80, Izraeli ndërmerr një ofensivë të gjerë ajrore në brendësi të territorit iranian. Ky precedent shkatërron mitin e paprekshmërisë së thellësisë strategjike të Iranit dhe rrit ndjeshëm koston e përshkallëzimit për Teheranin. Nga një pozicion reaktiv, Izraeli ka kaluar në një pozicion proaktiv parandalues, duke shfaqur vullnetin për të ndërmarrë rreziqe të mëdha për të ruajtur status quo-në e sigurisë së tij.
Në çdo përballje strategjike me një fuqi të madhe si Irani, mbështetja amerikane për Izraelin nuk është thjesht simbolike — ajo është jetike. Gjatë këtij operacioni, SHBA aktivizoi menjëherë asetet e saj në Lindjen e Mesme për të mbështetur interceptimin e raketave iraniane dhe për të koordinuar mbrojtjen e përbashkët ajrore. Uashingtoni e sheh mbijetesën e Izraelit si një element kyç për stabilitetin rajonal dhe për ruajtjen e interesave perëndimore në rajon. Në një kohë kur diplomacia me Iranin është në kolaps të përsëritur, SHBA duket e vendosur të mbështesë fuqimisht strategjinë parandaluese të Izraelit – jo vetëm për të frenuar Teheranin, por edhe për të penguar shtrirjen e ndikimit të Kinës dhe Rusisë në këtë zonë kritike.
Ndërsa Irani përpiqet të paraqitet si një mbrojtës i çështjeve të botës islame, shumë vende arabe – përfshirë Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara dhe Egjiptin – kanë zgjedhur heshtjen. Kjo nuk është rastësi. Shumë nga këto shtete ndajnë të njëjtat frikëra si Izraeli përballë ambicieve bërthamore të Teheranit. Normalizimi i marrëdhënieve mes disa prej tyre dhe Izraelit përmes Marrëveshjeve të Abrahamit ka hapur rrugë për një aleancë të heshtur të sigurisë, ku parandalimi i një Irani të armatosur bërthamor shihet si interes i përbashkët. Në këtë kontekst, heshtja e tyre nuk është neutralitet, por aprovim i heshtur ndaj veprimit izraelit.
Në sfond, Rusia dhe Kina ndjekin me kujdes zhvillimet, jo sepse ndihen të kërcënuara drejtpërdrejt, por sepse përmes destabilitetit në Lindjen e Mesme, ato përfitojnë në mënyrë indirekte. Moska synon të zhvendosë vëmendjen nga Ukraina, ndërsa Pekini luan kartën e “ndërmjetësit paqësor”, edhe pse në heshtje mbështet Teheranin me teknologji dhe tregti. Ndërsa Izraeli lufton për të garantuar sigurinë e vet, këto fuqi globale po testojnë limitet e ndikimit amerikan dhe qëndrueshmërinë e aleancave në një rend ndërkombëtar gjithnjë e më të fragmentuar.
Operacioni izraelit ka rritur ndjeshëm probabilitetin e një konflikti shumëpalësh në Lindjen e Mesme. Me Hezbollahun të vendosur në Liban, milicitë shiite të mbështetura nga Irani në Irak dhe Siri, si dhe Houthit në Jemen, çdo incident i ri mund të shndërrohet lehtësisht në një luftë rajonale të koordinuar kundër Izraelit. Kjo do të vë në provë jo vetëm kapacitetet ushtarake të Tel Avivit, por edhe durimin strategjik të Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të tjerë. Sa më gjatë të zgjasë përshkallëzimi, aq më shumë gjasë ka që linjat e frontit të shumëfishohen – duke përfshirë edhe Detin e Kuq, Golanin dhe Gazën si pjesë të betejës.
Dështimi i bisedimeve për një marrëveshje të re bërthamore me Iranin është më shumë se një krizë diplomatike – është një konfirmim që regjim i Teheranit nuk ka vullnet real për transparencë. Refuzimi për të lejuar inspektorët ndërkombëtarë, ndërtimi i uzinave të fshehta dhe rritja e pasurimit të uraniumit nuk lënë më hapësirë për negocim. Në këtë kontekst, diplomacia si mjet parandalues po humb kuptimin, duke e shtyrë gjithnjë e më shumë Izraelin drejt opsioneve ushtarake si garanci e vetme e sigurisë kombëtare.
Nëse Irani arrin të përfundojë programin e tij bërthamor, balanca strategjike në Lindjen e Mesme do të ndryshojë në mënyrë të pakthyeshme. Një Iran i armatosur me armë bërthamore nuk do të jetë thjesht kërcënim për Izraelin, por katalizator i një gare armatimesh në të gjithë rajonin. Nga ky këndvështrim, doktrina izraelite e preventivizmit nuk është më opsion – është detyrim. Dhe për sa kohë që komuniteti ndërkombëtar preferon të marrë rolin e spektatorit, përgjegjësia për të vepruar bie mbi ata që janë të parët në vijën e zjarrit.
Operacioni “Rising Lion” nuk ishte një aventurë ushtarake, por një akt i nevojshëm përballë një kërcënimi që bota preferon ta relativizojë. Në një moment kur diplomacia ka dështuar, marrëveshjet janë shpërfillur dhe standardet ndërkombëtare janë shndërruar në iluzione, Izraeli ka zgjedhur të veprojë. Dhe ka vepruar jo vetëm për të mbrojtur kufijtë e vet, por për të vendosur një precedent: se vendet që synojnë shkatërrimin e të tjerëve nuk mund të përfitojnë nga pasiviteti ndërkombëtar. Ky konflikt është një test jo vetëm për qëndrueshmërinë e Izraelit, por për kredibilitetin e rendit botëror. Ndërsa Izraeli lufton për të ndalur një katastrofë bërthamore, bota duhet të vendosë: do të qëndrojë përballë, apo përkrah tij.