Lufta në Ukrainë, tani në muajin e saj të shtatë, shënon një moment kritik që do të përcaktojë rrjedhën e demokracisë globale. Ekzistojnë tre pika të rëndësishme që gravitojnë rreth kësaj lufte.
Së pari është pyetja se pse ndodhi lufta në radhë të parë. Argumenti u ngrit, edhe para pushtimit rus, se Vladimir Putin po nxitej nga frika e zgjerimit të NATO-s, dhe po kërkonte një gardh neutral për të mbrojtur vendin e tij. Ndërsa Putinit pa dyshim nuk i pëlqente ideja se Ukraina mund të hynte në NATO, ky nuk ishte motivi i tij i vërtetë. Anëtarësimi i Ukrainës nuk ishte kurrë i afërt. Zgjerimi i NATO-s nuk ishte një komplot i krijuar në Uashington, Londër apo Paris për ta çuar aleancën sa më larg që të ishte e mundur. Ajo u drejtua nga ish-satelitët e ish-BRSS, të cilët ishin dominuar nga ai vend që nga viti 1945 dhe ishin të bindur se Rusia do të përpiqej ta bënte këtë përsëri pasi balanca e fuqive të kthehej në favor të Rusisë. Putini, për më tepër, ka shpjeguar shumë qartë se çfarë ishte në rrezik. Në një artikull të gjatëshkruar në vitin 2021 dhe në një fjalim në prag të pushtimit, ai kritikoi shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik dhe pohoi se rusët dhe ukrainasit ishin “një popull” të ndarë artificialisht. Më gjerësisht, kërkesat ruse në krye të luftës e bënë shumë të qartë se Moska kundërshtoi të gjithë zgjidhjen evropiane të pas vitit 1991 që krijoi një “Evropë të plotë dhe të lirë”. Synimet e luftës ruse nuk do të kënaqeshin nga një Ukrainë neutrale; ai neutralitet do të duhej të shtrihej në të gjithë Evropën.
Kërcënimi i vërtetë i perceptuar nga Putini në fund nuk ishte për sigurinë e Rusisë, por për modelin e saj politik. Ai ka pohuar se demokracia liberale nuk funksiononte në përgjithësi, por ishte veçanërisht e papërshtatshme në botën sllave. Një Ukrainë e lirë e kundërshtoi atë pohim dhe për këtë arsye duhej të eliminohej.
Pika e dytë kritike ka të bëjë me solidaritetin perëndimor në mbështetje të Ukrainës. Deri më tani, furnizimi i vazhdueshëm me armë dhe sanksionet ekonomike kanë qenë absolutisht kritike për aftësinë e Ukrainës për t’i rezistuar fuqisë ruse. Shumica e vëzhguesve në fakt janë befasuar nga shkalla e solidaritetit të treguar nga NATO, dhe veçanërisht nga kthesa në politikën e jashtme gjermane. Megjithatë, rusët tani kanë ndërprerë një pjesë të madhe të gazit që i furnizojnë Evropës si hakmarrje për sanksionet perëndimore dhe ka paqartësi të mëdha nëse mbështetja e huaj do të vazhdojë pasi moti bëhet më i ftohtë dhe çmimet e energjisë vazhdojnë të rriten në të gjithë Evropën.
Në këtë drejtim, variabli më kritik për t’u parë është rezultati i konfliktit aktual ushtarak. Analistët politikë zakonisht besojnë se rezultatet ushtarake reflektojnë forcat kryesore politike, por në Ukrainë sot e kundërta është e vërtetë: e ardhmja politike e vendit do të varet para së gjithash nga suksesi i tij në fushën e betejës në afat të shkurtër.
Gjatë verës, kur Rusia ishte tërhequr nga përpjekja e saj fillestare për të pushtuar Kievin dhe luftimet u përqendruan në Donbas, doli një mençuri konvencionale se Ukraina dhe Rusia ishin të mbyllura në një “luftë të gjatë” (e paraqitur në kopertinën e Economist). Shumë pohuan se ishte e pashmangshme që do të kishte një ngërç dhe luftë acarimi që mund të vazhdonte me vite. Ndërsa momenti ushtarak i Ukrainës u ngadalësua, pati zëra perëndimorë që argumentonin se negociatat e paqes dhe lëshimet territoriale nga Ukraina ishin të nevojshme.
Nëse kjo këshillë do të ndiqej, do të kishte çuar në një rezultat të tmerrshëm: Rusia të mbante pjesët e Ukrainës që kishte gëlltitur, duke e lënë një vend të paaftë për të dërguar eksporte nga portet e saj jugore. Një negocim i tillë nuk do të sillte paqe; Rusia thjesht do të priste derisa të rindërtonte ushtrinë e saj për të rifilluar luftën.
Në të kundërt, nëse Ukraina mund të rifitojë vrullin ushtarak përpara fundit të vitit 2022, do të jetë shumë më e lehtë për liderët e demokracive perëndimore të argumentojnë se njerëzit e tyre duhet të shtrëngojnë rripat gjatë dimrit të ardhshëm. Për këtë arsye, përparimi ushtarak në afat të shkurtër është kritik që koalicioni perëndimor të qëndrojë i bashkuar.
Perspektiva që Ukraina mund të rifitojë realisht vrullin ushtarak është plotësisht e mundur; me të vërtetë, sipas mendimit tim, ka të ngjarë që po shpaloset teksa flasim. Shtabi i përgjithshëm ukrainas ka qenë jashtëzakonisht i zgjuar në strategjinë e tij të përgjithshme, duke u fokusuar jo në Donbas, por në çlirimin e pjesëve të jugut që u pushtuan nga Rusia në javët e para të luftës. Forcat ukrainase kanë përdorur armë të furnizuara nga NATO, veçanërisht sistemin e raketave me rreze të gjatë veprimi HIMARS, për të sulmuar depot e municioneve, postet komanduese dhe qendrat logjistike.në të gjithë pjesën e përparme. Ata kanë arritur të sulmojnë zonat e supozuara të sigurta të pasme ruse thellë në gadishullin e Krimesë. Për momentin, 25 mijë deri në 30 mijë trupa ruse janë bllokuar në një xhep rreth qytetit jugor të Khersonit, i cili shtrihet në bregun perëndimor të lumit Dnipro. Ukrainasit ia kanë dalë të nxjerrin urat që lidhin Kherson-in me Rusinë dhe ngadalë po e shtrëngojnë lakun rreth këtyre forcave. Është e mundur që pozicioni rus atje të shembet në mënyrë katastrofike dhe Moska të humbasë një pjesë të mirë të ushtrisë së saj të mbetur.
Më gjerësisht, morali nga pala ukrainase ka qenë jashtëzakonisht më i lartë se sa nga pala ruse. Ukrainasit po luftojnë për tokën e tyre dhe kanë parë mizoritë e kryera nga forcat ruse në zonat që këto të fundit tashmë i kanë pushtuar. Ushtria ruse, nga ana tjetër, i është dashur të gërvisht pjesën e poshtme të fuçisë për të zëvendësuar fuqinë punëtore që ka humbur tashmë, duke rekrutuar të dënuar burgu dhe njerëz nga pakicat etnike më të varfra për të bërë luftimet që rusët etnikë duket se nuk dëshirojnë t’i bëjnë vetë.
Së treti, një dështim ushtarak rus – që do të thotë të paktën çlirimi i territoreve të pushtuara pas 24 shkurtit 2022 – do të ketë jehonë të madhe politike në mbarë botën. Rusia dhe Kina para luftës argumentuan se demokracitë liberale, veçanërisht Shtetet e Bashkuara, ishin në rënie. Ata argumentuan se sistemet e tyre autoritare ishin më të mira për të kryer detyra të mëdha dhe për të vepruar me vendosmëri. Ajo që ka ndodhur në vend të kësaj është modeli rus i vendimmarrjes së centralizuar, i përqendruar rreth një njeriu, ka kryer një nga gabimet më të rënda politike në historinë e fundit. Putini, i izoluar gjatë pandemisë dhe pa kontakt me realitetin si të ushtrisë së tij ashtu edhe të opinionit publik në Ukrainë, besonte se do të përshëndetej atje si çlirimtar. Kina, nga ana e saj, po e sheh rënien e shkallës së saj të rritjes si rezultat i një politike “zero-Covid” nga e cila udhëheqësi i saj kryesor, Xi Jinping, duket i vendosur të mos lëkundet. Përkundrazi, demokracitë perëndimore janë shfaqur të bashkuara dhe të vendosura përballë kësaj sfide.
Nëse ukrainasit nuk qëndrojnë thjesht kundër Rusisë, por në fakt mundin ushtrinë masive të Rusisë dhe e detyrojnë atë të tërhiqet, jehona pozitive do të ndihet në të gjithë globin. Nacionalistët populistë në mbarë botën, nga Viktor Orbán te Matteo Salvini, Marine Le Pen, Donald Trump, kanë shprehur admirim për stilin e sundimit të njeriut të fortë të Putinit. Një disfatë dhe poshtërim rus do të shpojë këtë narrativë të avantazheve të qeverisë autoritare dhe mund të çojë në një rindezje të vetëbesimit demokratik. Ka qenë e lehtë për publikun në demokracitë perëndimore të marrin si të mirëqenë paqen dhe prosperitetin e sjellë nga rendi botëror liberal. Mund të ndodhë që çdo brez duhet të rimësojë mësimin se alternativat ndaj demokracisë liberale çojnë në dhunë, shtypje dhe përfundimisht dështim ekonomik. Një mësim i tillë do të kthehet në shtëpi nëse bota sheh që ukrainasit trima që luftojnë për vendin e tyre të kenë sukses përtej çdo pritshmërie.
Ukraina do të fitojë. Slava Ukraina!