Krasniqi më vonë tha se iniciativa do të jetë e hapur për të gjitha komunat, pasi qeveria përpiqet të rregullojë çështjet e peticionit – por sfondi është ngërçi disamujor mbi kryetarët e katër komunave me shumicë serbe në veri të Kosovës.
Bashkimi Evropian, si ndërmjetës në dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, ka shtyrë autoritetet e Prishtinës që sa më parë të shpallin zgjedhje të parakohshme në komunat veriore.
Zgjedhjet lokale të prillit në veri u bojkotuan kryesisht nga serbët në komunat e Mitrovicës së Veriut, Zveçanit, Leposaviqit dhe Zubin Potokut, gjë që bëri që kryetarët e komunave nga partitë politike shqiptare etnike të zgjidheshin me pjesëmarrje të vogël prej 3 dhe 5 përqind.
Kur autoritetet u përpoqën t’i instalonin këta kryetarë komunash të sapozgjedhur në zyrat e tyre në fund të majit, ata u përballën me protesta të stuhishme nga serbët vendas, duke kërkuar që ata të mos përpiqen të punojnë nga objektet komunale dhe gjithashtu duke kërkuar që njësitë speciale të policisë së Kosovës të tërhiqen.
Më 29 maj, 30 trupa të NATO-s nga misioni paqeruajtës i KFOR-it u plagosën në përleshjet e dhunshme me serbët protestues. Rreth 50 protestues morën gjithashtu ndihmë mjekësore.
Trazirat i shtynë SHBA-në dhe BE-në të marrin masa për të inkurajuar qeverinë e Kosovës për të qetësuar tensionet.
Sipas legjislacionit aktual, shkarkimi i kryetarit rregullohet me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale, neni 72 i të cilit thotë se qytetarët e një komune mund të marrin iniciativën për të shkarkuar kryetarin e tyre nga detyra.
Por ka disa kushte.
“Kërkesa për këtë do të nënshkruhet nga 20 për qind e votuesve të regjistruar dhe do t’i dorëzohet Kryesuesit të Kuvendit të Komunës, i cili do t’ia referojë çështjen institucionit përkatës për administrimin e votimit”, thuhet në ligj.
“Nëse shumica e votuesve të regjistruar [atëherë] votojnë në favor të shkarkimit të kryetarit, zgjedhjet e reja për kryetar bashkie do të zhvillohen në përputhje me ligjin për zgjedhjet”, shton ai
Peticionet mund të rezultojnë më pak të zbatueshme sesa dorëheqjet
Kjo mund të jetë një detyrë e vështirë. Kjo do të thotë, për shembull, që në Mitrovicën e Veriut, ku janë regjistruar 18,118 votues për zgjedhjet për kryetar komune të prillit, së paku 3,623 votues do të duhet të nënshkruajnë peticionin që ai të merret parasysh. Dhe kur të mbahet votimi pasues për shkarkimin e kryetarit të bashkisë, do të duhej mbështetja e të paktën 9060 votuesve.
Nuk dihet ende se cilat do të jenë dispozitat e Udhëzimit të ri, por ekspertët nuk janë të bindur se kjo masë do të lehtësojë në fakt procesin e shkarkimit të katër kryebashkiakëve nga detyra.
“Çështja e peticioneve si mënyrë për shkarkimin e kryetarëve të komunave është shumë e komplikuar për t’u rregulluar me një Udhëzim Administrativ të hartuar nga Ministria,” tha për BIRN Eugen Cakolli, studiues nga Instituti Demokratik i Kosovës, KDI, me qendër në Prishtinë.
Ai thotë se rreziku është që, duke kaluar përmes një peticioni, shkarkimi i kryetarëve të komunave të vonohet dhe në fund të rezultojë i pasuksesshëm.
“Komuniteti serb, i cili udhëhiqet kryesisht nga [partia e mbështetur nga qeveria serbe] Lista Srpska dhe është i ndikuar nga Beogradi mund të bojkotojë procesin zgjedhor, duke sjellë një situatë të ngjashme me atë në të cilën jemi tani”, tha Cakolli.
“Edhe pse ka pasur diskutime se sa shpesh do të përdoret ky mekanizëm i peticioneve, kjo nuk mund të bëhet vetëm me Udhëzim Administrativ, ndërsa ligji për Pushtetin Lokal nuk mund të ndryshohet pa votat e deputetëve serbë. ai shtoi.
Nëntë deputetë të Listës Serbe kanë bojkotuar parlamentin e Kosovës që nga nëntori i vitit të kaluar, kur të gjithë serbët në veri që punojnë në sektorin publik, duke përfshirë kryetarët e komunave, oficerët e policisë, gjyqtarët dhe prokurorët, dhanë dorëheqjen masivisht. Ata po protestonin kundër planeve të qeverisë së Kosovës për të vendosur targa të lëshuara nga Kosova për shoferët në veri, të cilët ende përdorin targa të lëshuara nga Serbia.
“Do të ishte shumë më e përshtatshme që kryetarët e komunave të jepnin dorëheqje, duke mundësuar një proces të ri zgjedhor”, tha Cakolli.
Izmir Zeqiri, kryetar i sapozgjedhur i komunës së Zubin Potokut, nga Partia Demokratike e Kosovës në opozitë, PDK, gjithashtu preferon dorëheqjen sesa shkarkimin përmes një peticioni.
“Do të ishte më mirë nëse do të kishim një zgjidhje politike me pëlqimin e përbashkët,” tha Zeqiri për BIRN.
“Nëse më pyesin nëse preferoj shkarkimin apo dorëheqjen, kam thënë shpesh se dorëheqja është më dinjitoze. Unë e shoh shkarkimin [përmes një peticioni] si një çështje më të komplikuar,” shtoi ai.
Zeqiri dhe kolegu i tij i partisë Ilir Peci, kryetar i komunës së Zveçanit, kanë zgjedhur t’i kryejnë detyrat e tyre nga zyrat alternative në fshatra për shkak të vështirësisë në qasjen në ndërtesat komunale.
Kryetari i komunës së Leposaviqit, Lulzim Hetemi, ka qëndruar duke punuar brenda selisë komunale të qytetit për më shumë se 100 ditë – por nën mbrojtje të fortë policore dhe ushtarake.