Në ndjekjen e tij për idealin e tij të vetëquajtur qeverisjeje , “shtetin joliberal”, Orban gjithashtu shfaq shkathtësi në marrëdhëniet e tij me vendet e Ballkanit Perëndimor, perspektivat e anëtarësimit të të cilëve në BE ai i ka mbështetur sistematikisht.
Midis gjashtë vendeve shpresëdhënëse të BE-së, megjithatë, Serbia spikat si partneri i preferuar i Budapestit, i cili, ndoshta jo rastësisht ishte ndalesa e Xi-t përpara se të mbërrinte në Hungari javën e kaluar.
Marrëdhëniet e ngushta të Hungarisë me Beogradin, të çimentuara mbi lidhjet e forta politike, ekonomike dhe sociale, përbëjnë një pjesë të madhe të qasjes së saj ndaj zgjerimit të BE-së.
Në dritën e këtij partneriteti të privilegjuar, shfaqen disa shqetësime në lidhje me marrëdhëniet e Hungarisë me vendet e tjera në rajon – rasti më kritik është Kosova.
Hungaria e gjen veten në një pikë kyçe midis Serbisë dhe Kosovës, ku përfiton nga lidhjet e kultivuara me kujdes me të parën dhe mban marrëdhënie të përzemërta diplomatike me (dhe njeh) të dytën. Megjithatë, bilanci është vendosur të anohet në favor të Beogradit, pasi Hungaria do të ndjekë një politikë që mbështet qëllimet e brendshme dhe ndërkombëtare të Serbisë, edhe nëse kjo rrezikon interesat kombëtare të Kosovës dhe vë në pikëpyetje njohjen e saj nga Hungaria.
Tri dimensione të aksioneve ballkanike të Hungarisë
Vizioni i Orbanit për një BE të zgjeruar ka qenë kryesisht i orientuar drejt Ballkanit Perëndimor, pasi Hungaria kërkon të mbajë krahun e saj jugor të qëndrueshëm dhe të begatë, jo më pak si një kufi i jashtëm i BE-së. Interesat e veta në Ballkanin Perëndimor përfshijnë tregtinë dhe investimet, mbrojtjen e të drejtave të pakicave kombëtare dhe sigurinë energjetike.
Megjithatë, tri dimensione kryesore artikulojnë pa dyshim pozicionin e saj të favorshëm ndaj anëtarësimit të rajonit në BE: ai ekonomik, ai i sigurisë dhe ai ideologjik. Në këtë ekuacion, megjithatë, jo të gjitha vendet kanë të njëjtën rëndësi, duke shpjeguar pjesërisht pse marrëdhëniet e Hungarisë me Serbinë dhe me Kosovën nuk janë kultivuar me të njëjtën kujdes.
Tri dimensionet e interesit të Hungarisë gjejnë shprehjen e tyre më të fuqishme përballë Serbisë, ku fusha ekonomike është veçanërisht e rëndësishme. Hungaria është partneri i pestë më i madh tregtar i Serbisë në nivel global, ndërsa Serbia është e 17-ta e Hungarisë, shkëmbimi i tyre tregtar arrin në 3.6 miliardë euro, pesë herë më i lartë se një dekadë më parë.
Bashkëpunimi i fortë mbizotëron gjithashtu në fushën e energjisë, i zgjeruar nga lufta e Rusisë në Ukrainë dhe nga vendimi i shumicës së vendeve anëtare të BE-së për t’u larguar nga furnizimet me energji të Moskës. Si Serbia ashtu edhe Hungaria refuzojnë bojkotime të tilla mbi baza pragmatike.
“Serbia dhe, besoj, Hungaria nuk kanë ndonjë dashuri të veçantë për origjinën e gazit dhe të naftës. Është e rëndësishme vetëm për ne t’i kemi ato. Qytetarët tanë nuk mund të jetojnë dhe të nxehen me premtime”, tha ministri i Jashtëm serb Ivica Daçiq.
Sa i përket Kosovës, dimensioni ekonomik duket dukshëm më i dobët për Hungarinë; edhe pse tregtia dypalëshe është pothuajse trefishuar që nga viti 2015 dhe pritet të arrijë një nivel të lartë historik këtë vit, Kosova mbetet një partner relativisht margjinal në marrëdhëniet tregtare të Hungarisë.
Në dimensionin e sigurisë, Budapesti dhe Beogradi shfaqin një shkallë të konsiderueshme konvergjence. Të dy kryeqytetet e interpretojnë luftën kundër migrimit të paligjshëm dhe azilkërkuesve si një luftë për ekzistencë, një tregim që Orban e ka shfrytëzuar tradicionalisht. Ai e sheh fluksin e vazhdueshëm të migracionit në Evropë si një kërcënim të përbashkët dhe madje “një çështje mbijetese” , në të cilën Serbia luan një rol vendimtar dhe ndan fatin e Hungarisë.
Vendimi i Budapestit në vitin 2015 për të ngritur një gardh përgjatë kufirit të tij me Serbinë për të ndaluar emigrantët u prit me hidhërim nga Beogradi, por qeveria serbe nuk ndërmori kurrë ndonjë hakmarrje kundër Hungarisë, duke treguar se Serbia ishte e vendosur të vazhdonte të korrte përfitimet e miqësisë së Orbanit në bashkëpunimin e tyre.
Sa i përket Kosovës, konvergjenca e sigurisë arriti kulmin e saj gjatë krizës së refugjatëve të vitit 2015, me vendndodhjen e Kosovës si një vend tranzit përgjatë “rrugës ballkanike” duke përforcuar rolin e saj në luftën anti-migrante të Budapestit. Megjithatë, Kosova, ndryshe nga Serbia, shihej si një vend tranzit më pak i rëndësishëm, gjë që kufizoi ndikimin e Prishtinës ndaj Hungarisë. Për më tepër, vetë statusi i Kosovës si vend i origjinës për mijëra azilkërkues ka zbutur entuziazmin e Budapestit për Prishtinën.
Dimensioni ideologjik është i gdhendur mirë në marrëdhëniet Hungari-Serbi përmes identitetit politik të liderëve të tyre. Orban dhe presidenti serb Aleksandër Vuçiq çimentuan lidershipin e tyre pothuajse paralelisht, të dy duke rifituar pushtetin në fillim të viteve 2010, me pothuajse dy vjet diferencë. Ata ndajnë një qasje populiste të krahut të djathtë, euroskeptik, nativiste ndaj politikës dhe kanë pasqyruar politikat joliberale të njëri-tjetrit në sferat e lirisë së medias, të drejtave të njeriut dhe shtetit të së drejtës.
Përballë Kosovës, konvergjenca ideologjike është më pak e qartë, e reflektuar jo vetëm në mbështetjen e hapur që shumica e partive politike të Kosovës shfaqin ndaj BE-së, por edhe në sistemin politik relativisht të paqëndrueshëm të vendit, i cili ka reduktuar potencialin për përqendrim të autoritet në duart e një partie apo lideri të vetëm. Shumica dërrmuese e vazhdueshme që partia Fidesz e Orban ka fituar gjatë pothuajse 15 viteve të fundit, i kanë dhënë kart blanshit kryesor në politikën e brendshme dhe të jashtme në kurriz të shtetit ligjor dhe arkitekturës liberal-demokratike.
Mosbalancim diplomatik
Lidhjet diplomatike të vendosura mirë të Hungarisë me Serbinë dhe Kosovën nuk kanë qenë pengesë për të krijuar një marrëdhënie dukshëm trekëndore, por të pabarabartë. Ndërsa Serbia zë një pozicion plotësisht konvergjent në listën prioritare të Hungarisë në akset ekonomike, të sigurisë dhe ideologjike që u jep përfitime afatshkurtra dhe afatgjata të dy aleatëve, Kosova dështon në këtë ushtrim. Në kontekstin aktual gjeopolitik, dikush mund të pyesë veten se si do të funksionojë në të ardhmen boshti strategjik i Hungarisë midis Beogradit dhe Prishtinës. Megjithatë, disa raste të zbulimeve diplomatike gjatë 15 muajve të fundit kanë nxjerrë në pah shenjat se, në mënyrë që Serbia të ngrihet, Orban mund të duhet të lërë Kosovën të bjerë.
Një nga këto raste është qasja e Hungarisë ndaj ngjarjeve të trazuara që kuadruan zhvillimin e dialogut Beograd-Prishtinë në vitin 2023. Zgjedhjet lokale në katër komunat me shumicë serbe në veri të Kosovës, episodet pasuese të dhunës kundër trupave të KFOR-it, ndër ku mbi 20 ushtarë hungarezë u plagosën dhe rrëmbimi nga forcat serbe të tre policëve të Kosovës u krye me sulmin e armatosur nga persona të armatosur serbë në fshatin Banjska të Kosovës më 24 shtator. Budapesti kreu lojëra delikate të levave dhe pengimit në favor të Beogradi gjatë këtyre ngjarjeve: nga kërkesa e Orban për lirimin e tre oficerëve të policisë , e cila lejoi Hungarinë të dilte si një ndërmjetës instrumental, deri në mbrojtjen e Serbisë nga sanksionet e BE- së pas episodit të Banjskës.
Megjithatë, shembulli më i qartë mund të gjendet në aplikimin e vazhdueshëm të Kosovës në Këshillin e Evropës (KE), organizatën kryesore të të drejtave të njeriut në kontinent. Qeveria hungareze iu zotua Serbisë në fillim të vitit 2023 se do të refuzonte çdo përpjekje të Kosovës për t’iu bashkuar organeve evropiane, një veprim që u miratua në prill 2023 pasi Hungaria votoi kundër anëtarësimit të Kosovës një herë në Komitetin e Ministrave dhe përsëri një vit më vonë në Komitetin e Ministrave, Asambleja Parlamentare e KiE. Ndërsa Kosova gradualisht po i afrohet anëtarësimit të plotë në këtë organ, është bërë e qartë se Hungaria është e gatshme të durojë furinë diplomatike të Kosovës për të mos e lënë Beogradin poshtë. Është një kujtesë e gjallë se njohja e Kosovës nuk do të thotë domosdoshmërisht ta mbështesim atë me çdo kusht.
Përpara hapave të ardhshëm të Kosovës drejt KiE-së dhe BE-së, për të cilat u dorëzua një aplikim në fund të vitit 2022, Budapesti pohon se vendit do t’i duhet të rregullojë marrëdhëniet e tij me Serbinë përpara se të mund të integrohet në organet evropiane.
E ardhmja joliberale: nga Budapesti me dashuri
Ndërsa roli përcaktues i Hungarisë në BE po realizohet – një vend në sallën e famës së obstruksionizmit politik në zemër të makinerisë vendimmarrëse dhe politike të BE-së – ndryshimi ndërkombëtar po i bën tekat e shteteve anëtare mashtruese gjithnjë e më kritike në 27- vendet anëtare që zakonisht nuk arrijnë të reagojë në kohë. Nëse demokracitë e BE-së nuk rritin ambiciet e tyre, sprova Serbi-Kosovë do të konsolidohet si një fushë beteje e iliberalizmit të rrënjosur.
BE-së dhe vendeve anëtare të saj aktualisht i mungojnë iniciativa për të miratuar sanksione kundër Beogradit, nga të cilat Hungaria përfiton qartë. Kundërshtimi i Budapestit ndaj sanksionimit të Serbisë është, në të njëjtën kohë, ajo që BE-ja përdor për të justifikuar paaftësinë ose mosgatishmërinë e saj për të kërkuar llogari nga Beogradi. Me kalimin e kohës, Hungaria po forcon më tej miqësinë e saj me Serbinë në kontekstin e mbrojtjes së ndërsjellë, ku si Orban ashtu edhe Vuçiq janë të sigurt për mosndëshkimin e tyre falë njëri-tjetrit, ndërsa zotimi i Hungarisë për të mos kompromentuar lidhjet e saj me Serbinë shërben si përforcim i saj levave mbi shteteve të tjera anëtare. Fituesi më i madh nga paaftësia e përgjithshme e BE-së nuk është askush tjetër veçse vetë Orban.
Marrëdhënia trekëndore midis Serbisë dhe Kosovës, me Hungarinë e vendosur në mënyrë strategjike në momentin e saj, është një marrëdhënie asimetrie dhe mosbesimi. Ndërsa lidhja Hungari-Serbi – fundi më i fortë – do të lulëzojë në një sferë ndërkombëtare të autoritarizmit në rritje, Kosova – lidhja më e dobët – është e detyruar të luftojë pa mbështetje më të madhe dhe më të mirë nga demokracitë e BE-së.