Që kur Kosova shpalli pavarësinë e saj, të dy vendet kanë mbetur në mosmarrëveshje me njëra-tjetrën. Pavarësisht nga përpjekjet e vazhdueshme të BE-së për të zbutur konfliktin mes tyre, pak ose aspak përparim është bërë. Pika e diskutueshme është se Serbia thjesht nuk është e gatshme të njohë pavarësinë e Kosovës dhe ende e konsideron atë një nga provincat e Serbisë. Kryediplomati i BE-së, Josep Borrell, i cili ka udhëhequr përpjekjet, beson, për arsye të mirë, se zgjidhja e konfliktit Serbi-Kosovë jo vetëm që u shërben interesave kombëtare të Prishtinës dhe Beogradit, por gjithashtu rrit stabilitetin e Ballkanit, i cili është një shqetësim i madh për BE-në, veçanërisht pasi lufta në Ukrainë vazhdon të tërbohet.
BE gjatë gjithë kohës e ka kushtëzuar pranimin e Serbisë dhe Kosovës me njohjen e tyre reciproke. Këshilli Evropian besonte gjatë gjithë kohës se një parakusht i tillë do t’i motivonte të dyja vendet për të bërë lëshimet e nevojshme, të cilat do t’i kishin bërë ato të fillonin procesin e integrimit në BE. Mjerisht, shpresa e Këshillit Evropian nuk u realizua. Asnjëra palë nuk ka pranuar të modifikojë pozicionin e saj kryesor, pavarësisht faktit se të dy vendet duan të integrohen në BE.
Pas negociatave të vështira dhe të shumta dhe takimeve të shumta mes Kurtit dhe Vuçiqit, liderët mbeten në mosmarrëveshje me njëri-tjetrin deri në një pikë ku arritën ta bëjnë çuditshmërinë një shkencë. Ata shpesh duken sikur kanë rënë dakord për një sërë çështjesh, por më pas rezulton se interpretimi i tyre i asaj për të cilën supozohet se kanë rënë dakord në thelb ndryshon nga njëri-tjetri.
Një shembull i tillë është pranimi nga ana e tyre i planit franko-gjerman, i cili fokusohet në normalizimin e marrëdhënieve nga perspektiva e një të ardhmeje të përbashkët të BE-së, ku elementi më kritik është shkëmbimi i misioneve të përhershme, të ngjashme me ambasadat, por në një nivel më të ulët. Vuçiq më pas refuzoi t’i përmbahej marrëveshjes dhe plani franko-gjerman mbetet i ngrirë.
Një shembull tjetër i mëparshëm është ndërmjetësimi i BE-së i një marrëveshjeje ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit në vitin 2013, e cila kërkonte formimin e Asociacionit të Komunave Serbe që do t’u mundësonte komuniteteve me shumicë serbe në Kosovë të kenë vetëqeverisje të kufizuar, por të mbeten solide si pjesë integrale të Kosovës. Që atëherë, Asociacioni ende nuk është themeluar. Kryeministri Kurti e kundërshtoi planin kur ishte në opozitë. Së fundmi ai e pranoi me kusht që Serbia ta njohë pavarësinë e Kosovës, sepse i duhej t’i tregonte publikut të tij se mund të merrte diçka të rëndësishme në këmbim nga Beogradi.
Vuçiq, i cili fillimisht ishte pajtuar që të mos e kundërshtonte anëtarësimin e Kosovës në disa organizata ndërkombëtare në këmbim të Asociacionit të Komunave Serbe, refuzoi premtimet e tij duke deklaruar se Serbia është “gati” për formimin e Asociacionit, por nuk e pranon anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare, duke përfshirë Kombet e Bashkuara, as pavarësinë e saj.
Këshilli Evropian shprehu shqetësime të thella për mungesën e interesit të vërtetë të të dyja palëve për të zbatuar çdo marrëveshje që mund të çojë në normalizimin dhe zbatimin e Asociimit, së bashku me dialogët e tjerë të lehtësuar nga BE. Thirrja e BE-së për Kosovën dhe Serbinë për të zbatuar marrëveshjen pa ndonjë vonesë apo parakushte të mëtejshme ishte një britmë tjetër në shkretëtirë që askush nuk mund ta dëgjonte.
Më 27 tetor, presidenti i Francës Macron, kancelari i Gjermanisë Scholz dhe kryeministri i Italisë Meloni i kërkuan Serbisë që të “bëjë njohjen de-fakto” të Kosovës, të cilës Vuçiç thjesht nuk i kushtoi vëmendje. Nga këndvështrimi i tij, de facto, që përkthehet me njohjen e integritetit territorial të Kosovës, është e barabartë me njohjen e pavarësisë së Kosovës, që për të nuk është fillimi. Kohët e fundit, Borrell deklaroi, “Për fat të keq, palët nuk ishin të gatshme të bien dakord për këtë, pa parakushte që ishin të papranueshme për palën tjetër. Ne do të vazhdojmë të insistojmë dhe punojmë për të arritur një marrëveshje.”
Është mjaft e çuditshme që pas kaq shumë prova dhe gabimesh, BE-ja ka dështuar që të dyja palët të bien dakord për ndonjë gjë.
Arsyet janë të qarta:
Për Kurtin, ruajtja e pavarësisë së Kosovës është e shenjtë. Edhe pse shumë vende nuk e kanë njohur Kosovën, ato nuk janë aq kritike sa njohja e Serbisë, sepse është Serbia ajo që e konsideron Kosovën si një nga krahinat e saj dhe ka refuzuar kategorikisht të njohë pavarësinë e Kosovës apo edhe të pranojë pavarësinë e saj de facto duke njohur integritetin e saj territorial …
Për Vuçiqin, mjedisi aktual gjeopolitik në Ballkan nuk është i favorshëm për të ndërmarrë një hap kaq të rëndësishëm për tre arsye. Së pari, ai dëshiron të mbajë marrëdhënie të mira me Rusinë dhe BE-në. Së dyti, marrëdhënia e ngushtë kulturore, fetare dhe tregtare midis Serbisë dhe Rusisë së bashku me luftën e furishme në Ukrainë rrezikon të ngrejë zemërimin e Putinit në një kohë kur ai është i etur për të ruajtur stabilitetin ekonomik dhe politik të Serbisë. Së treti, Vuçiq nuk ngutet dhe për sa kohë që Putini është në pushtet dhe po merr frymë në qafë, ai mund të presë duke e ditur se BE-ja kërkon të distancojë Serbinë nga Rusia, duke u ndjerë i sigurt se BE-ja gjithmonë do ta mirëpresë Serbinë në gjirin e saj.
Sa më sipër sugjeron fuqimisht një fakt të dukshëm. Strategjia dhjetëvjeçare e BE-së për të kushtëzuar integrimin e Serbisë dhe Kosovës me njohjen reciproke të pavarësisë së tyre ka dështuar. Tani është koha që BE-ja të miratojë një strategji të re të ankoruar në shpërblimin e palës që është e gatshme të bëjë lëshimet e nevojshme pa ndëshkuar palën që refuzon të lëshojë ndonjë terren, por do të jetë nën presion të madh për ta bërë këtë. Kjo qasje do t’i heqë Vuçiqit të drejtën e “vetos” që ai ushtroi, gjë që e pengoi Kosovën të bëhet edhe kandidate për integrim në komunitetin evropian.
Në vijim janë katër hapat që Kosova duhet të ndërmarrë, me mbështetjen e BE-së, për të thyer ngërçin.
Së pari, Borrell duhet të punojë me Kurtin dhe të caktojë zgjedhje të reja në komunat me shumicë serbe në veri të Kosovës. Ky hap i parë do të zvogëlojë në mënyrë dramatike tensionin midis komuniteteve etnike serbe dhe Prishtinës, i cili është krijuar që nga fillimi i vitit. Filloi me kontestin e targave, te zgjedhjet komunale që u bojkotuan nga serbët etnikë, te dhuna që shpërtheu pas zgjedhjeve të dështuara. Kurti duhet ta bëjë të qartë herë pas here se çdo person brenda kufijve të vendit e konsideron kosovar dhe të përqafojë serbët etnikë si çdo shqiptar kosovar, gjë që është në përputhje dhe kërkohet nga Karta e BE-së.
Së dyti, Kurti duhet të fillojë menjëherë krijimin e Asociacionit të Komunave Serbe, pavarësisht nëse Vuçiq do të reagojë apo jo. Kundër këtij hapi, vendet kryesore anëtare të BE-së, Gjermania, Franca dhe Italia, duhet të punojnë me zell për të bindur pesë vendet e mbetura anëtare të BE-së – Greqinë, Rumaninë, Qipron, Sllovakinë dhe Spanjën – të njohin Kosovën, gjë që është parakusht për Kosovën për aderimin e plotë eventual.
Së treti, Kurti duhet të deklarojë se Kosova do ta pranojë planin franko-gjerman ashtu siç është dhe do të veprojë në zbatimin e tij sapo edhe Serbia të pranojë të ndjekë shembullin. BE-ja duhet ta shpërblejë Kosovën duke e bërë atë kandidate për anëtarësim në BE.
Tre hapat e mësipërm do të ushtrojnë presion të jashtëzakonshëm mbi Vuçiqin për të ndryshuar melodinë e tij, sepse gjëja e fundit që ai dëshiron të shohë është përparimi i Kosovës drejt integrimit derisa ai të mbetet pas.
Së katërti, Kurti duhet të fokusohet në forcimin e ekonomisë së Kosovës, eliminimin e korrupsionit që do të inkurajonte investimet e huaja, krijimin e mundësive të punës për ata që diplomohen me diploma universitare për të parandaluar ikjen e trurit, dhe përmirësimin e kujdesit shëndetësor dhe sigurisht të gjithë sistemit arsimor. Sa më shumë të bëjë Kosova për të përmbushur standardet e BE-së në këto fusha, aq më shumë i afrohet integrimit.
Ndërmjetësimi i BE-së mes Serbisë dhe Kosovës ka goditur një mur me tulla. Duke mos kushtëzuar më integrimin e Serbisë dhe Kosovës në BE, nëse Serbia nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, kjo do të ndryshojë në mënyrë dramatike dinamikën e konfliktit dhe do t’i japë fund ngërçit.