Nëse do të kërkohet të listohen qytetërimet më të rëndësishme të botës së lashtë, shumë njerëz në perëndim do të përmendin Greqinë, Romën dhe Egjiptin. Megjithatë, një qytetërim i hershëm dhe i rëndësishëm më parë se këta ishte Sumeri, i vendosur në rajonin e Mesopotamisë midis lumenjve Eufrat dhe Tigër. Sumerianët kontribuan me shumë inovacione, përfshirë shkrimin, sistemin numërimi me 24 orë në ditë dhe 60 minuta në orë, dhe kanale të ujit. Ata kishin mite dhe legjenda me perëndeshën Ishtar, e cila ishte burimi i shumë perëndeshave të tjera, përfshirë Afërdita të grekëve.
Sumerët ishin një qytetërim i lashtë që jetonte në rajonin e Mesopotamisë, mes lumenjve Eufrat dhe Tigër. Ata shquheshin për shumë inovacione, si shkrimi, sistem numërimi, sistemi i kohës, sistemi i ujërave, dhe organizimi urban. Shumë prej perëndimit e kanë pasur të vështirë të kuptojnë rëndësinë e tyre në histori dhe ndikimin e tyre në qytetërimin e mëvonshëm.
Letërsia e Sumerëve, përfshirë mite dhe legjenda mbi perënditë dhe heronjtë e tyre, si Gilgameshi, ishte thelbësore për kulturat e mëvonshme, përfshirë edhe qytetërimet e Mesdheut dhe Evropës së lashtë. Për shembull, perëndesha greke Afërdita u modelua sipas perëndeshës sumeriane Ishtar, e cila ishte një personifikim i dashurisë dhe luftës.
Megjithatë, në kurrikulat shkollore të perëndimit, studimi i Sumerëve është kryesisht i padukshëm. Për shkak të ndryshimeve të kohës, shumë profesorë të klasikëve nuk kanë studiuar kurrë kulturat më të hershme se Greqia e lashtë. Megjithatë, kjo po ndryshon, dhe ky qytetërim po krijon një interes të madh në botën akademike.
Sot, me zhvillimet në inteligjencën artificiale, digjitalizimin dhe bashkëpunimet shkencore ndërkombëtare, studimi i kulturave të lashta, përfshirë Sumerët, është një nga fushat më të lëvizshme dhe më emocionuese në shkencat humane. Mënyra e shkruajtjes së Sumerëve në pllaka balte e ka bërë të mundur ruajtjen e shumë informacioneve dhe njohurive, duke i bërë ato një burim i çmuar për kuptimin e historisë dhe kulturës së lashtë.
Në përfundim, Sumerët janë një kulturë e lashtë e rëndësishme që ka ndikuar fuqishëm në zhvillimin e botës së lashtë dhe formimin e qytetërimeve të mëvonshme. Tashmë, ata po fitojnë njohuri dhe vlerësim të merituar në botën akademike dhe jashtë saj.
Shkencëtarët dhe historianët kanë akses në një shumëllojshmëri tekstesh sumeriane dhe akadiane, të cilat shërbejnë si dëshmi të rëndësishme për kulturën dhe qytetërimet e lashta. Duke përdorur inteligjencën artificiale, këto tekstesh po deshifrohen dhe analizohen me shpejtësi, duke sjellë njohuri të reja mbi këtë periudhë të lashtë.
Një numër i madh pllakash balte janë gjetur në rajon, dhe puna e zbulimit të tyre vazhdon të jetë emocionuese dhe inovative. Ekipet e shkencëtarëve dhe historianëve kanë bërë progres të madh në përkthimin e tekstesh të hershme, si eposi i Gilgameshit, duke shpërndarë kulturën e lashtë në një mënyrë të re dhe të përshtatshme për kohën moderne.
Historia e zbulimit të kulturës sumeriane ka qenë e ngjitshme. Një kohë të gjatë, Sumeri u harrua, por me interesi arkeologjik dhe punën e posaçme në deshifrimin e pllakave balte, kjo kulturë është ringjallur në interesin e botës akademike. Biblioteka e gjetur në vendin arkeologjik Nineveh solli më shumë njohuri mbi qytetërimin e lashtë, duke e shpërndarë këtë periudhë në fokusin e vëmendjes.
Rilindja e interesit ndaj Sumerëve dhe gjuhës së tyre është një përparim i madh në fushën e studimeve të lashta. Këto kërkime dhe zbulimet ofrojnë një perspektivë të re dhe të pasur në historinë dhe kulturën e lashtë, duke i dhënë këtij qytetërimi rëndësinë dhe vlerësimin e merituar. Kjo fushë është tashmë një vatra inovacioni dhe emocionuese për shkencat humane, duke na afruar më shumë me kulturën e lashtë dhe trashëgiminë e saj.
Për një kohë të gjatë, Sumeri u harrua, por shkencëtarët dhe akademikët e kanë rikthyer në fokus duke zbuluar më shumë për këtë periudhë të lashtë dhe ndikimin e saj në historinë dhe letërsinë e mëvonshme.
Me zbulimet e reja dhe punimet e shkencëtarëve, si poezitë e kryepriftëreshës Akadeze Enheduana dhe relievi i njohur “Mbretëresha e natës”, interesimi për qytetërimin e lashtë është rritur. Romani “Inanna“, një ritregim i Eposit të Gilgameshit, ka rritur vëmendjen ndaj mitologjisë sumeriane dhe kulturës së lashtë.
Në sferën akademike, ka një trend të rritur për dekolonizimin e historisë dhe përfshirjen e kulturave dhe qytetërimeve të tjera jashtë traditës perëndimore. Mesopotamia e lashtë, si “djepi i qytetërimit”, ka fituar vëmendjen për shkak të këtij procesi. Ndërkaq, kushtet e paqëndrueshmërisë në Irak kanë nxitur një interes të madh për mësimin e kulturës dhe trashëgimisë së lashtë të këtij rajoni.
Inteligjenca artificiale ka kontribuar në përparimin e studimit të pllakave kuneiforme, duke lejuar kuptimin e më të madh të teksteve të lashta. Kërkimet e vazhdueshme dhe punimet e ekipeve shkencore po përmirësojnë qasjen dhe aksesin në kulturën sumeriane për të gjithë botën.
Kjo rilindje e interesit është një hap përpara në kuptimin dhe vlerësimin e qytetërimit të Sumerëve dhe kulturës së lashtë. Mesopotamia, një nga qendrat e para të qytetërimeve, po rikthehet në krye të vëmendjes së botës akademike dhe shkencore, duke i dhënë kështu më shumë rëndësi dhe vlerë studimeve të këtij periudhë të lashtë.
Ekipi në Muzeun Britanik dhe Muzeun e Irakut po bën përpjekje të mëdha për të digjitalizuar e shumë tableta dhe fragmente balte me qëllim të deshifrimit të teksteve. Një numër prej rreth 15,000 tabletave kanë qenë tashmë të digjitalizuar në Muzeun Britanik dhe një numër të konsiderueshëm gjithashtu në Muzeun e Irakut. Kjo është një punë e kohëmbajtë dhe e vështirë, por përdorimi i inteligjencës artificiale ndihmon në gjetjen e lidhjeve midis fragmenteve dhe në bashkimin e tyre në tekstet më të mëdha.
Sidoqoftë, ende ka sfida në deshifrimin e kuneiformës famëkeqe të palexueshme, dhe përdorimi i AI-ve për të përputhur me aftësitë e njerëzve në këtë detyrë është ende një sfidë. Por shpresohet se në një moment të ardhshëm AI-ja do të jetë në gjendje të përmbajë më shpejt dhe më efikas në këtë aspekt.
Kjo zhvillim ka një vlerë emocionale dhe historike të madhe. Studimi dhe kuptimi i teksteve të lashta na ndihmon të kuptojmë më mirë origjinën tonë dhe të lidhemi me trashëgiminë kulturore të njerëzimit. Tekstet e shkruara në pllakat kuneiforme flasin për çështje të thella si frika e vdekjes, miqësia, humbja, vuajtjet dhe dashuria. Për këtë arsye, kjo punë ka potencial të na lidhë edhe më shumë me kolegët dhe miqtë tanë në vende të tjera si Iraku, duke ndarë këtë trashëgimi kulturore dhe historike.
Përgjatë kohës së zhvillimit të teknologjisë dhe përdorimit të AI-ve në studimin e kulturës së lashtë, shpresohet që të ndërthurin përvojat dhe njohuritë e lashta me mundësitë e reja dhe të krijojnë një perspektivë të pasur dhe të përditësuar për këtë kohë të lashtë që ende ka aq shumë për të na mësuar.