Serbia do të shfaqë 19 sisteme të reja armësh në paradën ushtarake të së shtunës, në një shfaqje të politikës së jashtme shumëplanëshe të vendit të Ballkanit Perëndimor që balancon aspiratat e BE-së me marrëveshjet e armëve që përfshijnë Francën, Kinën, Izraelin dhe Rusinë.
Zyrtarët në Beograd e përshkruajnë prokurimin e larmishëm ushtarak si pjesë të aspiratës së vendit për neutralitet. Megjithatë, për analistët, kjo qasje tregon se prioritetet strategjike janë po aq të rëndësishme sa mosangazhimi nominal.
Sipas analistit të pavarur serb të gjeopolitikës dhe mbrojtjes, Nikola Luniq, ky sigurisht nuk është një mesazh force.
“Nuk nevojitet parandalim, pasi pozicioni ynë gjeografik është i rrethuar nga NATO dhe Bashkimi Evropian”, tha Luniq për Euronews.
“Zyrtarisht, orientimi i Serbisë është drejt integrimit në BE, edhe pse aktualisht, fokusi i saj i vërtetë në politikën e jashtme nuk është ende i qartë”, shtoi Luniq. Ndërsa pret të anëtarësohet në BE dhe pa një perspektivë pranimi në NATO, Serbia aspiron për një neutralitet de facto, pjesërisht si rezultat i historisë së saj të kohëve të fundit pas shpërbërjes së dhunshme të Jugosllavisë në vitet 1990.
Sipas Gordan Akrap, një këshilltar sigurie i qeverisë kroate, kujtimi i bombardimeve të NATO-s kundër Serbisë në vitin 1999 gjatë konfliktit në Kosovë ende përbën një pengesë të rëndësishme në rrugën e Beogradit drejt aleancës.
“Është shumë e vështirë të kesh parasysh se Serbia në të ardhmen e afërt do të bëhet aleate e NATO-s, jo vetëm sepse nuk e dëshiron këtë, por ka shumë gjëra që Serbia duhet të përmbushë për të aplikuar për anëtarësim në NATO”, tha Akrap.
Pavarësisht marrëdhënieve të saj me aleancën e sigurisë, Serbia është qartësisht e vendosur në rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE, sipas Ana Brnabiq, kryetares së parlamentit serb.
“Ne e dimë që përparësia jonë strategjike si vend është integrimi në BE dhe unë nuk e shoh këtë si një interes konkurrues”, tha Brnabiq për Euronews.
Serbia ka nevojë për kohë, sipas Brnabiq, e cila më parë shërbeu edhe si kryeministre e vendit.
“Nëse e shikoni integrimin në BE, është e qartë se çdo vend që aderon duhet ta përshtasë gradualisht politikën e tij të sigurisë dhe të jashtme me atë të BE-së; këto janë rregullat e lojës”, tha ajo.
Më 3 shtator, Presidenti serb Aleksandar Vuçiq mori pjesë në paradën ushtarake në Pekin që shënonte 80-vjetorin e fitores së Kinës ndaj Japonisë në Luftën e Dytë Botërore, së bashku me kryeministrin sllovak Robert Fico, i vetmi kryetar qeverie nga një shtet anëtar i BE-së dhe NATO-s i pranishëm.
Por a do të thotë kjo se Beogradi po largohet nga Brukseli?
“Nuk mendoj kështu. Sidomos duke pasur parasysh Republikën Popullore të Kinës, zyrtarët më të lartë të BE-së vizituan edhe Pekinin”, tha Brnabiq.
“Presidenti i Kinës, Xi, vizitoi disa nga kryeqytetet e BE-së. Nuk është diçka ku duhet të zgjedhësh ose njërën ose tjetrën”, shpjegoi ajo.
Ndërkohë, Serbia ka punuar shumë për të diversifikuar arsenalin e saj ushtarak të ripërtërirë ndjeshëm. Beogradi mbetet një nga vendet e pakta evropiane që nuk vendosi sanksione kundër Rusisë, nga e cila ka blerë armë në të kaluarën. Në të njëjtën kohë, ai premtoi ndihmë humanitare për Ukrainën dhe është akuzuar vazhdimisht nga Moska se i ka furnizuar Kievit me materiale, duke e shtyrë Serbinë të pezullojë të gjitha eksportet e armëve.
Serbia bleu gjithashtu avionë luftarakë shumëfunksionalë Rafale nga Franca dhe sisteme raketash kundërajrore nga Kina, midis disa marrëveshjeve të armëve me furnizues të ndryshëm në vitet e fundit.
Ekspertët besojnë se diversifikimi i blerjeve të armëve nga vende të ndryshme mund të gjenerojë probleme të përputhshmërisë teknike midis sistemeve të armëve brenda të njëjtës ushtri. Nga ana tjetër, ndonjëherë blerjet e armëve nga shitës të ndryshëm dhe burime të ndryshme bëhen si një “gjest diplomatik i vullnetit të mirë politik ndaj” vendit eksportues, tha Akrap.
Gushtin e kaluar u bë publike se Serbia përfundoi një marrëveshje bashkëpunimi teknik dhe tregtar me vlerë mbi 1 miliard euro me kompaninë izraelite të teknologjisë së lartë Elbit për blerjen e dronëve Hermes 900.
“Ne duhet të prodhojmë dhe importojmë jo vetëm sisteme, por edhe teknologji. Dhe kjo është e rëndësishme. Kontrata me Elbit ka të bëjë edhe me importimin e teknologjive të sofistikuara nga Izraeli”, tha Luniq.
Autoritetet serbe kanë njoftuar se përveç 19 sistemeve të reja të armëve të shfaqura në paradën e së shtunës, dy Rafale nga Forcat Ajrore Franceze do të patrullojnë qiellin mbi Beograd, ndërsa Serbia pret dorëzimin e avionëve të saj francezë.