“Aeroporti e ka ngatërruar veten për një destinacion.
Këmbëngul që të heqim palltot dhe këpucët dhe të qëndrojmë
pak kohë aty. Nën shkëlqimin e sipërfaqes, një domosdoshmëri e
paepur – të gjithë janë të gjallë, të gjithë janë
melankolikë. Restorantet dhe kafenetë
ëndërrojnë të shesin mallrat e tyre diku më me pak
fabrikim. Ndërkohë ata kanë dhënë dorëheqjen e
zymtë me vendosmëri”, shkruan Michael Ceummey në librin ‘Passengers’ (Pasagjerët).
I konsideruar gjerësisht si “një nga shkrimtarët më të mirë të Kanadasë” nga Globe and Mail, Crummey shquhet për ndikimin e menjëhershëm dhe emocional të poezisë dhe trillimit të tij dhe për aftësinë e tij për të ngritur gjuhën popullore në rrafshe të “bukurisë së shkëlqyer”. Ky roman eklektik, i paparashikushëm dhe disi i çuditshëm ndjek poetin suedez Tomas Transtromer në një rrethim të imagjinuar të Newfoundland. Një ‘review’ për këtë libër e ka shkruar autorja e librit me poezi ‘Shadow Blight’ Annick MacAskill.
“30 meta është larg…nëse arrijmë të udhëtojmë ndonjëherë…nga vetja jonë”, deklaron folësi në “Transtromer on Signal Hill”, poezia e dytë në Pasagjerët e Michael Crummey. Rreshtat të kujtojnë fjalën e urtë “Kudo që të shkosh, ja ku je” dhe lë të kuptohet për temat e kalueshmërisë dhe tjetërsimit që përshkojnë përmbledhjen e gjashtë me poezi të Crummey-t, një libër zhgënjimesh të hedhura nga thjerrëzat e personaliteteve të ndryshme poetike.
Seksioni i parë, “Ti je këtu: Një rreth lundrimi”, është një vepër homazh me pseudo-përkthim, një seri poezish të shkruara nga këndvështrimi i poetit suedez të ndjerë fitues të çmimit Nobel, Tomas Transtromer. Sekuenca e dytë, “The Dark Woods”, lëviz me një subjekt të paidentifikuar përmes një udhëtimi nëpër Evropë. “Lëkura e djallit”, grupi i fundit, është një seri poezish në prozë të shprehura nga Satanai, i cili vëzhgon Newfoundlanders gjatë shekujve pasi mbërriti si “një automobilist në një anije druri në fund të mesjetës”. Koleksioni mbyllet me “Një largim 11/04/2019”, një poezi me dy faqe e nisur më vete.
Pavarësisht vendndodhjeve, subjekteve dhe folësve të ndryshëm të librit, disa tema të përbashkëta e bashkojnë koleksionin. Crummey është veçanërisht i interesuar për kalueshmërinë dhe për pozicionin e të huajit (mendohet për përkthimet e shumta të mundshme të frëngjishtes “étranger” si dhe “pasagjerët”, sikur titulli i librit). “Asnjë turist nuk i shpëton klisheve” hap “Transtromer on Signal Hill”, një rresht i përsëritur më vonë në “Stockholm” të seksionit të dytë. Nëpërmjet figurës së të huajit, Crummey eksploron (ndër temave të tjera) një ndjenjë të thellë tjetërsimi nga rrethina e dikujt një lloj tjetërsimi i përjetuar jo vetëm në udhëtime, por edhe në shtëpinë e dikujt. Kështu, folësi në “Via Heathrow”, poema hapëse e seksionit të dytë, i bën jehonë rreshtave të parë të Ferrit të Dantes, “Në mes të udhëtimit / Erdha në vete në një pyll të huaj.” Po kështu edhe Djalli – ai engjëlli i dëbuar nga Parajsa – “ende endet mes pemëve mbi atë vijë bregdetare, duke kërkuar për një shpirt të humbur që mund të flasë emrin e tij” në poezitë “Lëkura e Djallit”.
Çuditërisht, kjo ndjenjë tjetërsimi ndihet më fort në “Ti je këtu: Një rreth lundrimi”, e cila është vendosur në vendlindjen e Crummey-t, Newfoundland dhe Labrador. Nga tre seksionet e librit, ky është më i gjati dhe më i suksesshmi. Duke adoptuar Transtromerin si një personazh poetik, Crummey i jep vetes një shkallë largësie nga mjedisi. Në mënyrë të përshtatshme, zëri i këtij seksioni është i rrëshqitshëm, duke kombinuar frikën dhe hutimin (dhe, ndonjëherë, gjykimin) e një vizitori me njohuritë e peizazhit dhe historisë së një vendasit. Tetë faqet e “Shënimeve të përkthyesit” në fund të këtij seksioni japin një pasqyrë të mëtejshme mbi detajet dhe aludimet e poezive. Pavarësisht çështjes paratekstuale (përveç shënimeve, “Ti je këtu” fillon me një parathënie të shkurtër që paraqet poetin suedez)
Stilistikisht, megjithatë, ndikimi i Transtromerit te autori vihet re në numrin mbresëlënës të përngjasimeve dhe metaforave të pazakonta, por të përshtatshme. Detajet në rrethinën e folësit marrin një jetë të re: në “Transtromer on Arrival, St. Bell Island Ferry, “Valët zhurmojnë në skajin e anijes si fëmijë” dhe “boshtet e minierave rrezatojnë nga qendra e ishullit / si thumbat e një rrote të madhe”. Diku tjetër, një vëmendje e ngjashme ndaj gjuhës së figurshme i lejon Crummey-t të zgjerohet në pyetje më filozofike: “Pikëllimi është një triko e thurur nga të vdekurit / e palosur dhe e vendosur në tavolinën e shtratit ndërsa flini”.