Adem Demaçi dhe Azem Vllasi ishin dy nga figurat e shquara por në pole të ndryshme të lëvizjes shqiptare për të drejtat e njeriut dhe lirinë e Kosovës. Këta dy burra janë njohur për kontributin e tyre në luftën për liri dhe drejtësi në Kosovë në shekullin e 20-të.
Demaçi u burgos tri herë – në vitin 1958, për tre vjet, në vitin 1964 për dhjetë vjet dhe nga viti 1975 deri më 1990.
Pas 28 viteve burgim në kërkim të lirisë për Kosovë, Adem Demaçi u bë edhe pjesë e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Në UÇK ai u bë përfaqësues i përgjithshëm politik, me zyre në Prishtinë.
Për 6 muaj sa punoi në këtë zyrë, Demaçi kishte mbledhur shumë njerëz afër vetes, në mesin e tyre ishte edhe Azem Vllasi, që njihej atë kohë si këshilltar të tij.
Adem Demaçi ishte një aktivist i njohur i Kosovës, i cili luftoi për të drejtat e njeriut dhe pavarësinë e Kosovës. Ai ka qenë një kritik i ashpër i politikës serbe. Ishte gjithashtu një mbrojtës i të drejtave të minoriteteve.
Në anën tjetër, Azem Vllasi ishte një politikan dhe aktivist shqiptar nga Kosova, i cili gjithashtu luftoi për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Ai u arrestua nga autoritetet serbe në vitin 1989 dhe u dënua me burgim të përjetshëm. Por, u lirua në vitin 1991, pas një fushate ndërkombëtare të drejtësisë dhe lirisë së tij.
Vllasi ka treguar qëllimin e bashkëpunimit të tij me Demaçin, duke thënë se ishte për të vetmen arsyeje që lufta e UÇK-së të njihet si e drejtë kudo në botë.
“Ai më thirri në një bisedë për të bashkëpunuar, më propozoi që në kontakte me diplomatët e huaj dhe gazetarët e huaj jashtë Kosovës, me të cilët unë kisha kontakte të mira, të angazhohem që të shpjegoj qëllimet dhe karakterin e luftës së UÇK-së”, ka deklaruar Vllasi.
Ndërkaq, ai ka thënë se gjatë asaj kohe, me kontaktet që ka pasur, u ka sqaruar gazetarëve dhe diplomatëve se lufta çlirimtare e Kosovës është luftë mbrojtëse dhe e detyrueshme, sepse nuk ka pasur mundësi për zgjidhje politike të çështjes së Kosovës me regjimin e Sllobodan Millosheviqit.
“Për pesë muaj deri sa filluan bombardimet unë në ato kontakte ju shpjegoja gazetarëve dhe diplomatëve që kisha kontakt me ta se lufta çlirimtare e Kosovës faktikisht është një luftë mbrojtëse dhe çlirimtare dhe e detyrueshme sepse asnjë mundësi për një zgjidhje politike për çështjen e Kosovës nuk ka me regjimin e Millosheviqit”, ka thënë Vllasi.
Pavarësisht nga ndryshimet e tyre në ideologji dhe strategji politike, Adem Demaçi dhe Azem Vllasi thuhet se e respektuan njëri-tjetrin. Në atë kohë, ata njiheshin si model për shumë njerëz në Kosovë dhe në mbarë rajonin, pra njiheshin si aktivistë që luftuan për drejtësi dhe liri.
Ndërkaq, marrëdhëniet mes Demaçit dhe Vllasit janë prishur në fillim të viteve 2000, kur ata i ndryshuan marrëdhëniet e tyre politike dhe qëndrimet mbi mënyrën se si duhej të shkojë Kosova drejt Pavarësisë së plotë.
Këto ndryshime bën që ata të vendosen në anën e kundërt dhe bënë që ata të bisedojnë me zëra të ndryshëm rreth politikave dhe drejtimeve që Kosova duhet të merrte atë kohë.
Sa i përket Demaçit, ai ka qenë kritik ndaj ndërkombëtarëve, ndërsa Vllasi e ka mbështetur procesin e negociatave dhe qeverinë e Kosovës në atë kohë. Këto ndryshime i ndanë ata dhe bënë që marrëdhëniet e tyre të pësojnë ndryshime.
Krejt në fund të jetës së tij, Demaçi u kthye në politikë dhe u zgjodh deputet i Parlamentit të Kosovës me Partinë Demokratike të Kosovës në vitin 2007.
Ai vazhdoi përpjekjet dhe kërkesat e tij për liri dhe drejtësi për popullin e Kosovës deri në fund të jetës së tij në vitin 2018. Njashtu, ishte Azem Vllasi ai vazhdoi të kritikojë politikat e qeverisë. Por, Vllasi më pas u detyrua të largohet nga skena politike pasi u diagnostikua me një sëmundje të rëndë.
1958-2008, janë saktësisht 50 vite. I pari shënon vitin kur Demaçi u burgos, ndërsa i dyti pavarësia e Kosovës.
Megjithatë Demaçi nuk është vetëm i Kosovës. Më 1991 Parlamenti Evropian, i dha Çmimin Saharov.
Mandela i Kosovës, siç cilësohet dhe fituesi i çmimit për lirinë e mendimit, 5 vjet pas vdekjes së tij, vazhdon dhe do të vazhdojë të jetë figurë frymëzimi.